იგავში დაბრუნება - უახლესი ქართული კინოს ერთი ძველი „განახლებული" ტენდენციის გარშემო

იგავი, როგორც ცნობილია, მოცულობით პატარა ფორმაა, მაგრამ ძალიან გამომსახველი და მრავალშრიანი, რომელიც გამორიცხავს მაყურებელზე ყოველგვარ ძალდატანებას (შინაარსის დონეზეც კი) და იწყობა რაიმე სახის აკვიატებული განსაზღვრებების, სტანდარტული ჩარჩოების გარეშე. ის არღვევს სტერეოტიპებს, თუმცა, მათგან დისტანცირების პარალელურად, გარკვეულ სქემებსა და ნორმებს ინარჩუნებს, ჟანრის კანონის ფარგლებში.

თანამედროვე იგავი ფორმას კიდევ უფრო თავისუფლად უდგება. ამავე დროს, ის შეიძლება მოექცეს კომედიის, ტრაგიკომედიის, დრამის, საშინელებათა ფილმის, დეტექტივის, მელოდრამისა და ა.შ. მოკლედ, ნებისმიერი ჟანრისა თუ ქვეჟანრის განზომილებაში. და „მსუბუქ ჟანრებში" გამოხატვის მიუხედავადაც კი, არ დაკარგოს არც სიმძაფრე და არც პირველადი მნიშვნელობა.

კინოიგავში ყოველთვის იქმნება გარკვეული სიმბოლური ატმოსფერო, ხშირად, სამყაროს ძალიან რეალურ საზღვრებში და ამ პირობით კავშირში ყველაფერი სიმბოლოებისა და მეტაფორების საშუალებით გადმოიცემა. იგავი ხშირად მოულოდნელი შედეგით სრულდება ან პროცესში ახალ მოულოდნელ მიმართულებას იძენს. ამავე დროს, გარკვეულ პუნქტამდე, მოვლენათა განვითარების მნიშვნელოვან, გარდამტეხ ეტაპამდე ყველაფერი მშვიდად, განსაკუთრებული ზიგზაგებისა და მკვეთრი გარდასახვების (გადახვევების) გარეშე მიდის.ხშირად სიუჟეტს, პერსონაჟებს ტიპური და განზოგადებული ხასიათები აქვთ. იქმნება ატმოსფერო, რომელიც პირობითი და ქვეტექსტური არსისა და მნიშვნელობის შემცველია. თან შეიცავს გზავნილთა სისტემას მაყურებლისკენ და განსაკუთრებული ავტორისეული პოზიცია გააჩნია. ის მიანიშნებს, მაგრამ ბოლომდე არ იძლევა განმარტებას. აქვს ფარული აზრი, რომელიც სიმბოლოთა სისტემით გადმოიცემა. არ ძალადობს მაყურებელზე და ახსნის საკუთარ პირობას სთავაზოს.ბოლო პერიოდში, მსოფლიო კინოში შეინიშნება მისწრაფება იგავის თანამედროვე ფორმების თუ დამკვიდრების არა, აქტიური გამოყენებისკენ, რომელსაც, ფაქტობრივად, ჩამოცილებული აქვს დიდაქტიკური ჟღერადობა და უფრო თანამედროვე სოციუმის, საზოგადოების შინაგანი სამყაროს, ცხოვრების არსის, ზოგადად ცხოვრებისეული ღირებულებებისა და დღეს საზოგადოების წინაშე არსებული ფასეულებების (შენარჩენებული თუ გაუფასურებული) „ფილოსოფიური" განსჯისკენაა მიმართული.

ქართულ კინოში, იგავს თითქმის არასოდეს ჰქონია ჭკუისდამრიგებლური ხასიათი (ვგულისხმობ, მე-20 საუკუნის 60-70-იანი წლების კინემატოგრაფს, როდესაც ეს მიმართულება დამკვიდრდა), რაც განასხვავებს მას ტრადიციული კლასიკური ფორმისგან. სწორედ იგავის „ჩარჩოებში" მოქცევით, ამ პერიოდის საბჭოთა ქართული კინო ახერხებდა „ელაპარაკა" არსებული იდეოლოგიის, ცენზურის, მხატვრულ მეთოდ - სოცრეალიზმისთვის - მიუღებელ არა მარტო თემებსა და პრობლემებზე, არამედ უფრო ინტენსიური გაეხადა ძიებები გამომსახველობითი, ფორმისეული მიმართულებითაც და შეექმნა ახალი ქართულ კინემატოგრაფის, როგორც ხელოვნების კატეგორიის, განუმეორებელი სახე. რომელსაც კინოწრეებში „ქართული კინოს ფენომენს" უწოდებენ.

80-იანი წლების ბოლოდან 90-იანი წლების ბოლომდე ქართულ კინოში „შავ-თეთრი" სინამდვილის რეალურ გარემოცვაში ასახვის ტენდენცია დაიწყო. ქვეყანაში არსებული „მწყობრი" სისტემები დაირღვა. იდეოლოგიური წინაღობები გაქრა. სამყაროში ახალი წესრიგი დამყარდა.

„გარდატეხის ეპოქისა" და ორი საუკუნის მიჯნაზე შექმნილი და ახალ ენაზე ამეტყველებული - თემურ ბაბლუანის „უძინართა მზე", ტატო კოტეტიშვილის „ანემია", მიხეილ კალატოზიშვილს „რჩეული", ალეკო ცაბაძის „ღამის ცეკვა", ზაზა ილურიძის „ჟამი" - ძველი ტრადიციების ქართული იგავური კინოს ბოლო ნიმუშებია. „ჟანრის კლასიკა", რომელმაც 90-იანი წლების დასაწყისში „ამოწურა" საკუთარი თავი და შესაძლებლობები.

თანამედროვე, „პოსტმოდერნისტულ" სამყაროში და დამოუკიდებელ საქართველოში, ცხადია, ბევრი რამ შეიცვალა. პოლიტიკურ ცვლილებებზე რომ არაფერი ვთქვა, შეიცვალა ცხოვრების წესი და ხელოვანის დამოკიდებულებები ამ ცხოვრების წესის, ადამიანების, მათი ამქვეყნიური არსებობის, მიზნების, წარსულის, აწმყოს, მომავლისა და ა.შ. მიმართ.

პოსტსაბჭოთა პირველ წლებშიც და დღემდეც ქართულ კინოში წარმმართველი გახდა ცხოვრებისეული სინამდვილის, პოლიტიკური გარემოებების, სოციალური და ეკონომიკური რეალობისა და აქედან გამომდინარე, საზოგადებაში, უმეტეს შემთხვევაში, ახალგაზრდებში უპერსპექტივობის, ურთიერთობების რღვევის (როგორც მშობლებსა და შვილებს, სხვადასხვა ფენისა და თაობის წარმომადგენელთა შორის) ასახვისკენ მისწრაფება. ბუნებრივიც იყო - სამოქალაქო დაპირისპირებამ, სულიერმა და მატერიალურმა სიდუხჭირემ, გადატანილმა ომებმა შედეგი გამოიღეს და ქართული კინოს მთავარ თემებად იქცნენ. კრიზის პერიოდის ცხოვრების ჩვენებას შესატყვისი სტილური ფორმა მოეძებნა. ცხოვრებასა და მის ეკრანულ ანარეკლს იგავური, მითური საბურველი ჩამოსცილდა და წინ სოციალურმა თემატიკამ და მძიმე აწმყოს „რეალისტურმა" ჩვენებამ გამოიწია.

ორიგინალური სცენარების პარალელურად, კინო ნაწილობრივ კვლავ დაუბრუნდა თანამედროვე და კლასიკურ ქართულ და მსოფლიო ლიტერატურას (პროსპერ მერიმე, ჟან-პოლ სარტრი, ფრანც კაფკა, მიხეილ ჯავახიშვილი, ნუგზარ შატაიძე, აკა მორჩილაძე და სხვა). ამ საფუძველზეც გაჩნდნენ ახალი გმირები და სიუჟეტები და ნაცნობი თემების მიმართ განახლებული მიდგომის, ახალი რაკურსით ასახვის ტენდენციაც გამოიკვეთა. 2000-იანების ქართულ გამორჩეული კინოფილმებს (რომლებიც 2005 წლიდან დღემდე ქართული კინოს კრიზისის დასრულების მაუწყებლებად ითვლებიან) - ლევან თუთბერიძის „გასეირნება ყარაბაღში", ლევან კოღუაშვილის „ქუჩის დღეები", გიორგი ოვაშვილის „გაღმა ნაპირი", ნანა ექვთიმიშვილის „გრძელი ნათელი დღეები", რუსუდან ჭყონიას „გაიღიმეთ", თინა გურჩიანის „მანქანა, რომელიც ყველაფერს გააქრობს", ნუცა ალექსი-მესხიშვილის „კრედიტის ლიმიტი" და სხვა,რომლებიც სცდებიან ლოკალურ ადგილებს, დროს ფარგლებსა და სხვა სივრცეებშიც გადადიან, განზოგადების მაღალი ხარისხის მიუხედავად, მაინც უფრო მხატვრული რეპორტაჟები, ქრონიკები შეიძლება ვუწოდოთ.

ბოლო პერიოდში ქართულ კინოში თითქოს ახალი მიმართულება ისახება. 2013-2015 წლებში 3 რადიკალურად განსხვავებული სამი რეჟისორი იღებს 3 რადიკალურად განსხვავებულ ფილმს, რომლებშიც აშკარად იკვეთება იგავისკენ შემობრუნების ტენდენცია და თანამედროვე იგავის ენაზე მეტყველების სურვილი.ლევან კოღუაშვილის „შემთხვევითი პაემნები", ლევან თუთბერიძის „ცხრა მთას იქით" და გიორგი ოვაშვილის „სიმინდის" კუნძული" თანამედროვე საზოგადოების სულიერი მდგომარეობის, მისი წუხილებისა და სურვილების კვალდაკვალ მიდიან და გმირებთან ერთად ეძებენ ადგილს, რომელსაც თავს შეაფარებენ „სამოთხიდან განდევნის" მარადიული რიტუალის შემდეგ. დღეს, როდესაც ცენზურა აღარ არსებობს და საბჭოთა სინამდვილისგან განსხვავებით (როდესაც იგავი, „ეზოპეს ენა", ქარაგმულობა მთავარი სათქმელის შეფარვისა და ცენზურის, „მთავლიტის", სხვადასხვა სახელისუფლო კომისიის, სამხატვრო საბჭოების, მოსკოვოს სახკინოკომიტეტის დაწესებული სხვადასხვაგვარი აკრძალვისგან თავდაცვის საშუალება იყო), იგავმა სხვა საფუძველი, მოტივი და დატვირთვა შეიძინა და განსხვავებული ჟღერადობა აქვს. იდეიდან დაწყებული გადაწყვეტის ხერხებისა და გზების, სტრუქტურის და ფორმის თანამედროვეობით დასრულებული.დღეს აღარც საბჭოთ კინოს არქეტიპული დრაკონები არსებობენ და აღარც მათთან მებრძოლო გმირები, წმინდა ქალწულებიც თითქოს უკვალოდ გაქრნენ და დიდი მამებიც არსებობაც აღარავის ახსოვს.ყველა დრო საკუთარ მითებს ქმნის და თანამედროვე მითების გმირებს ახალ რეალობასთან უწევთ შეგუება, როდესაც მითის თანამედროვე შემოქმედნი ცხოვრობენ და ქმნიან. ანუ ქმნიან ცხოვრების თანამედროვე მოდელს. დღე გაფითრდა იაგუნდის...ისევ დღევანდელი საქართველო. ისევ თანამედროვე საზოგადოება. ისევ დროსა და სივრცეში დაკარგული ადამიანების, ისევ ახალგაზრდების „უადგილობისა" და ერთფეროვანი ყოველდღიურობის ამსახველი... მოკლედ, სულიერი პორტრეტი. ფილმში „შემთხვევითი პაემნები" (და არა „ბრმა პაემნები", როგორც თარგმნიან) ლევან კოღუაშვილი „ქუჩის დღეების" შემდეგ (ამ ორ ნამუშევარს შეიძლება დილოგიაც ვუწოდოთ) კვლავ ამ, საზოგადოების, მონუმენტურ პორტრეტს, ოღონდ, ახლებურად და კვლავ მეტაფორულად წარმოადგენს და კიდევ ერთხელ აჩვენებს, რომ მკაფიოდ გამოკვეთილი ხედვა, „საკუთარი" თემები და ხელწერა აქვს. აქვს „პრინციპული" დამოკიდებულება სინამდვილისა და კინემატოგრაფის მიმართ და თავისი პერსონაჟებისგან განსხვავებით (რომლებიც, ფაქტობრივად, ჩიხში არიან, ბედს დამორჩილებული და პასიური), ამ დამოკიდებულებების, შეგრძნებებისა და სათქმელის მუდმივი განვითარების, ინტერპრეტირების აქტიურ პროცესში ცნობიერადაა ჩაბმული. ლევან კოღუაშვილს აინტერესებს არა იმდენად, რაც საზოგადოების ყოფაში, ვთქვათ, პრობლემების აქტუალობის მხრივ ხდება, არამედ ამგვარი ყოფის ჩვენებით, ის, რაც ფასადს მიღმაა, რაც ხან ჩანს და ხან არ ჩანს, რასაც ხან ვხედავთ ან ვერ ვხედავთ (თუ დანახვა არ გვინდა) და რასაც არაერთი მიზეზი თუ საფუძველი აქვს. თუმცა, რეალობა, სოციალურ-პოლიტიკურ და ეკონომიკური მდგომარებიდან გამომდინარეა და სწორედ ის იქცევა ახალი იგავის შექმნის მთავარ საფუძვლად. ეს მოცემულობა პირდაპირი და არაპირდაპირი მინიშნებებით წარმოადგენს სიუჟეტის აწყობის ერთ-ერთ მთავარ პირობას. თანამედროვე ადამიანის ცხოვრება (ისევე, როგორც ყველა დროში) ბევრი წინააღმდეგობისგან შედგება და ბევრ „სტერეოტიპსაც" შეიცავს. ლევან კოღუაშვილი ამ თემებსა და განშტოებებს ერთ სივრცეში აერთიანებს. სიუჟეტში, რომელიც რეალობის სახეს (მოქმედების ადგილები, სპეციფიკური სახის ლოკაციები, ინტერიერები) ქმნიან, არაერთი ნაცნობი დეტალი შეიძლება მარტივად აღმოვაჩინოთ. შეხვედრების „სისტემაში" ჩართულია აფხაზეთის ომის შემდგომი პერიოდისა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა ცხოვრების ფრაგმენტები; პატიმრების, თაღლითური ქმედებების, ე.წ. კრიმინალური ავტორიტეტებისა და „საზოგადოებრივი წესრიგის" დამყარების სფეროში მათი ძალაუფლების; მყარი ოჯახური წესრიგისა და დარღვეული ოჯახური ურთიერთობების, ძალადობის ამსახველი ეპიზოდები. ყველაფერი ორი მთავარი გმირის გარშემო ტრიალებს, მათი მონაწილეობით, მაგრამ, ფაქტობრივად, მათი მხრიდან აქტიურად ჩაურევლად. დინებას აყოლით.თითოეული პერსონაჟი - მთავარი გმირები თუ შემთხვევითი პაემნების დროს, ბედის ძალით შეხვედრილი ადამიანები - აუცილებლად ვიღაცას მოგვაგონებს. ნაცნობს (ეს ტენდენცია დამახასიათებელი იყო 60-70-იანი წლების ახალი ქართული კინოსთვის და შემდეგ 80-იანი წლების თაობის ფილმებშიც გაგრძელდა და ყოველ დროში თანამედროვე საზოგადოების შინაგანი პორტრეტის გამომხატველი იყო), შემთხვევით შემხვედრსა და შეიძლება, საკუთარ თავსაც. მათ ვერ გაემიჯნები მაშინაც კი, როდესაც ასე არასოდეს გიცხოვრია. ესაა ახალგაზრდა (ხაზგასმით, 40 წლის) კაცის - სანდროს (ანდრო საყვარელიძე), მისი მეგობრის (არჩილ ქიქოძე) - არც პირქუში და არც ტრაგიკული, არც „მძაფრსიუჟეტიანი" და არც თავგადასავლებით აღსავსე, უბრალოდ, მოწყენილი და მოსაწყენი - ჩვეულებრივად ერთფეროვანი და განსაკუთრებულ საზრისს მოკლებული, რაღაცნაირად ნიადაგგამოცლილი ცხოვრება. ცხოვრება, რომლის ყოველი დღე ერთმანეთს გავს და ეს მსგავსება არაფრისმომცემი და ცარიელია. ერფეროვნებაში, ერთგვარობაში გადიან წლები, დრო გადის, მდორედ და „მშვიდად" მიედინება, მაგრამ, ამასთან, თითქოს გაჩერდა, სადღაც დაიკარგა. (რის განწყობასაც ლევან კოღუაშვილი მკაფიოდ გამოკვეთლად ქმნის ფილმის მთელი მსვლელობასას). კვლავ იგავი თანამედროვე საზოგადოების შესახებ. იგავი განაჩენზე, რომელიც საზოგადობამ საკუთარ თავს თვითონ გამოუტანა.მაშინაც კი, როდესაც მოვლენები სპირალისებურად იწყებენ განვითარებას, ვითარება შედარებით მწვავდება, ურთიერთგადაბმული და ურთიერთგამომდინარე ურთიერთობები იწყებენ მოქმედებას. სანდრო მშვიდად, აუღელვებლად, რეაქციისა და რეაგირების გარეშე ტოვებს ყველაფერს, რაც არა მხოლოდ გარშემო, არამედ, უშუალოდ მის თავს ხდება, რაც პირადად მას ეხება. თითქოს დამკვირვებელია, უტყვი. ფაქტობრივად არ ლაპარაკობს (ისევე, როგორც სხვები, რომლებიც მარტივი და მოკლეფრაზიანი დიალოგებით ურთიერთობენ და განსაკუთრებულს ერთმანეთს არაფერს ეუბნებიან) და მორჩილად ხვდება ყველა გამოწვევას.იგი მოექცა თუ მოაქციეს ჩაკეტილ წრეში, რომლის გარღვევასაც ან საერთოდ არა, ან უსუსურად, პასიურად ცდილობს. სანდროს სახეზე არასოდეს არანაირი ემოცია არ ისახება. არასოდეს იცვლის გამომეტყველებას. თითქოს მშვიდია. აკვირდება, ფიქრობს, მექანიკურად მოქმედებს, სხვის თხოვნებს, გადაწყვეტილებებს, სურვილებს უსიტყვოდ და წინაღმდეგობის გარეშე ასრულებს. მოზაიკურად აწყობილი ამ წრის ჩაკეტილობის - დროსა და სივრცეში მოქცევის სისტემას, სარეჟისორო გადაწყვეტიდან, ფილმის სტრუქტურიდან გამომდინარე, მაყურებელი ფიზიკურად შეიგრძნობს. სიმარტოვის, იზოლირებულობისა და დროში გაწელილი პაუზის განცდა მთელ ისტორიას გასდევს, სადაც უნდა ვითარდებოდეს მოქმედება - თბილისის ქუჩებში თუ სტადიონებზე, „შემთხვევითი" თუ „ხანმოკლე" შეხვედრებისთვის განკუთვნილი მეორეხარისხოვანი სასტუმროების ნომრებში თუ საცხოვრებელ ბინებში, სადგურის შენობებსა თუ ზღვისპირა კაფეებში, ზღვის სანაპიროსა თუ იძულებით გადაადგილებულ პირთა საცხოვრებლებში, კედელზე დახატული ზღვის პეიზაჟის ფონზე, ციხის ჭიშკართან თუ უსახური კორპუსების გარემოცვაში მოქცეულ ნანგრევებთან. ის, რაც სანდროში ხდება - ფარული წუხილები, სევდა, რაღაცნაირი განტევება გარემოსგან - რეალურ ელფერს იძენს, იმ გარემოსა და ატმოსფეროში აღიბეჭდება, რომელსაც რეჟისორი ოპერატორსა (ტატო კოტეტიშვილი) და მხატვართან (კოტე ჯაფარიძე) ერთად ქმნის და ერთ მთლიანობად იქცევა, როგორც სარკეში ვინმეს ან რაიმეს ნამდვილი ანარეკლი. შეიძლება უფრო ამიტომ, მეტად დრამატული და შემაწუხებელია ეს ისტორია, როგორც წვიმა ან გაფითრებული დღე მის შემდეგ, როდესაც ღრუბლიანი ცა ამძაფრებს სევდას. აქ სულ მოღუშული ამინდია (ეიზენშტეინისეული „არაგულგრილი ბუნება"?), ქარი და წვიმა ცვლის ერთმანეთს. ცრის. ერთმანეთს ეწყობა გრძელი კადრები, მდორედ მოძრაობს კამერა, „მზერა" თითქოს რაღაც მეორეხარისხოვანზეც ფიქსირდება თუ ყოვნდება. ასეთი ტემპო-რიტმი შინაგანი „განვითარების", ემოციების, შეგრძნებების გამომხატველია და ზოგადად, ცხოვრების, „გამქრალი" დროს უღიმღამო მსვლელობის. ირგვლივ სრული სიჩუმეა. რაღაცნაირი გარინდება. რომელსაც მხოლოდ ჩვეულებრივი, ყოველდღიური ხმაურები ავსებს და ერთადერთი მუსიკალური „ჩანართი", სიმღერა - (კომპოზიტორ იაკობ ბობოხიძის „ვერხვები" გალაკტიონის ლექსზე), რომელიც მამასთან ტელეფონზე საუბრისას სანდროს სუფრაზე ნამღერი ესმის, როგორც შორეული ძახილი, ზღვის და წვიმის შრიალში ჩაკარგული. რომელიც შემდეგ რამდენჯერმე გაიჟღერს, მოკლე-მოკლე ფრაგმენტებად, როგორც შინაგანი განწყობის ექო და კვლავ „სამარისებური" მდუმარება ისადგურებს. ლევან კოღუაშვილის ახალი ფილმი იგავია თანამედროვე საზოგადოების შესახებ, რომელსაც უკვე აღარ სურს თუ აღარ შეუძლია (მე-20 საუკუნის 60-იანი, 70-იანი თუ 80-იანი წლების თაობის რეჟისორების ფილმების გმირებისგან განსხვავებით) წინ წასვლა, ან რაღაცის საკუთარი ქმედებით მიღწევა. რაღაცის შეცვლა ან ახლის, სხვაგვარი მომავლისკენ ყურება. საზოგადოების, რომლისთვისაც ყოველდღიურობა და საერთოდ ცხოვრება შემთხვევითი პაემანია, შემთხვევითობების ჯაჭვზე აგებული, სხვისი მითითებებს, კონტროლსა თუ მსვლელობას აყოლილი, მორჩილად, მშვიდად და აუღელვებლად. და ამის მიუხედავად, ესაა ნათელი, სიყვარულითა და თანაგრძნობით გაჟღენთილი და იმედიანი ფილმი, შეფერილი მსუბუქი იუმორით (და არა ირონიით), თითქმის შეუგრძნობით, ქვეტექსტურით, მაგრამ აშკარა და ხერხადქცეულით, როგორც სინათლის მბჭუტავი ნათება, ყველაზე პირქუშ მომენტებშიც კი რომ გამოსჭვივის, ქარის მსუბუქ დაბერვასავით. ან გაზაფხულის იმ თბილი წვიმასავით, რომელიც ქალაქებს, გზებს და ადამიანებს ასველებს. სამყარო ცხრა მთას იქით ლეგენდებსა და რეალობას შორის რა ხდება „ცხრა მთას იქით", თანამედროვე სოფელში, რომელიც თითქოს ცივილიზაციასაა მოწყვეტილი, რომლისკენ მიმავალი გზაც, ხშირად, გაუვალია, მაგრამ, რომლისთვისაც ეს „უგზოობა" საკუთარ თავთან დარჩენისა და გადარჩენის საშუალებაა? როდისაა შესაძლებელი ორი სამყაროს მშვიდობიანი თანაარსებობა და როდის ხდება ეს შეუძლებელი? რას ელოდებიან ადამიანები ახალი საზოგადოების აღმოჩენისგან, რას სთავაზობს ეს საზოგადოება და არის თუ არა ჩვენი წარმოდგენები რეალობის შესატყვის და იდენტური ყოველთვის და თუ არა, რა არის, ორივე შემთხვევაში, მიზეზი? ეს და კიდევ სხვა თემები, სათქმელია მოქცეული ლევან თუთბერიძის მხატვრულ ფილმში, „ზღაპრული" სახელწოდებით, „ცხრა მთას იქით". რომლის ეთნოლოგების ჯგუფი საქართველოს მაღალმთიან სოფელში მორიგ ექსპედიციაში მიემგზავრება. მათთვის, როგორც პროფესიონალებისთვის (რომლებიც მრავალწლიანი კვლევების შედეგად კარგად იცნობენ ადგილობრივებსა და მათი ცხოვრების წესებს, ტრადიციებსა და თქმულებებს), ამ სამყაროში უცხო არაფერი და არავინაა. აქ ყველა ერთმანეთს იცნობს - ადგილობრივიც და ჩასულიც, აქ იციან ურთიერთობის ფასიც და ხარისხიც. იციან ერთმანეთის ვინაობა, რაობა, მიზნები, ინტერესები და ამ ყველაფერს, შეძლებისდაგვარად, უფრთხილდებიან. სხვაგვარად არც შეიძლება - ეს მთის „კანონია" და მისი დარღვევის უფლებას თავს არავინ აძლევს. ერთ-ერთი მათგანი კი, ექსპედიციის უცვლელი ხელმძღვანელი, მძიმედ დასნეულებული, სოფელში (რომელშიც ცხოვრების დიდი ნაწილი ბედნიერად გაუტარებია) მიემგზავრება, რომ გამოეთხოვოს. მისი ყოფნა ცხრა მთას იქით, ამქვეყნად ყოფნის ბოლო აღმოჩდება. სოფელს ფილმში სახელი არა აქვს და არც რაიმე განსაკუთრებული კუთხური და ეგზოტიკური ნიშნებით ხასიათდება. პერსონაჟები - მსახიობები არ მეტყველებენ რომელიმე ქართულ დიალექტზე და არც რომელიმე რეგიონისთვის დამახასიათებელი, ვთქვათ, ფაქტურითა თუ ჩაცმულობით გამოირჩევიან. ასეთი ადგილი ყველგან შეიძლება შეგვხვდეს, როგორც საქართველოს მთიანეთში, ასევე სამყაროს ნებისმიერ წერტილში, სადაც ადამიანები, ერთი მხრივ, საკუთარ საზოგადოებაში ჩაკეტილები, წარსულზე, მორალურ-ფსიქოლოგიურ წესებზე, „რეალურად" არსებულ გადმოცემებზე მიჯაჭვულები და მეორე მხრივ, ლაღად, უსაზღვრო სივრცეში გაშლილები ცხოვრობენ. მითების, ლეგენდების, თქმულებების რეალობადქცეულ გარემოცვაში. აქ ლეგენდები რეალობის თანასწორუფლებიანები არიან და მათ არსებობაში, როგორც სინამდვილის ანარეკლში, ეჭვი არავის ეპარება. მაგრამ, რაც ადგილობრივებისთვის ჩვეულებრივი, ყოველდღიურობის ნაწილია, უცხოა მათთვის, ვინც ამ სამყაროში საკუთარი წარმოსახვების შექმნასა და საკუთარი მითების აწყობას ცდილობს. ლევან თუთბერიძე ირჩევს „ნაცად" სარეჟისორო ხერხს - სოფლის მაცხოვრებლებს აკვირდება და მათ ცხოვრებას ახალგაზრდა უცხოელი ფოტოგრაფი ქალი ენი სწავლობს. რაც, განტევების, დამოკიდებულებების თავისთავადი აღქმის პირობას ქმნის და უცხო თვალი - ფოტოაპარატის ობიექტივით უფრო გამახვილებული - შეხედულებათა მრავალფეროვან სპექტრს წარმოშობს. ენისთვის ყველაფერი, რაც სხვებისთვის უალტერნატივოა - ბუნება, თქმულებები, ხასიათები, ცხოვრების წესი, წარსული და აწმყო, ლეგენდები და ადათები, ადამიანები - უცხო და მოულოდნელია და ახალი ურთიერთობების, თავისებური აღქმების, სურვილების, ვნებების, ინტერესის გამომწვევი ხდება. სამყაროს, რომელსაც ადგილობრივები და ეთნოლოგები შეჩვეულები არიან და რომელსაც საკუთარი კანონები მართავენ - ქმედითი თუ შინაგანი (რომლებიც თაობიდან თაობას „ზეპირსიტყვიერად" გადაეცემა, რომლებიც არსადაა დაწერილი, მაგრამ ყველა სხვა არსებულზე უმტკიცესია) - უცხოელისთვის გაზვიადებული წარმოდგენებისა და წარმოსახვების საფუძვლად და მოვლენების დრამატულად, მეტიც - ტრაგიკულად განვითარების საფუძვლად იქცევა, მისთვის პირადად და სხვისთვისაც. ლევან თუთბერიძე სწორედ ამ ორი რეალობის, ორი სამყაროს ზღვარზე არსებულ ატმოსფეროს ქმნის. ფილმი ბევრ იდუმალებას მოიცავს, რის ამოხსნასაც მაყურებელი ფინალამდე ვერ ახერხებს. მასში ბევრი ხაზი და რამდენიმე თემაა მოქცეული. რამდენიმე საწყისითა და ურთიერთგამომდინარე. ეს დრამატულ დაძაბულობას სძენს კინოსურათს და ორგანულად ავსებს თხრობის მდორე, თითქოს გაწელილ, აუღელვებელ ტემპო-რიტმს, რომელიც ყოფითი და პირობითი დეტალების გადაჯაჭვით იქმნება. ინგლისელი ენის შემოჭრა ამ, ერთი მხრივ, ჩაკეტილ და მეორე მხრივ, თავისუფალ, გახსნილ სივრცეში - ცოტა ხნით თითქოს არღვევს ცხოვრების ჩვეულ დინებასა და რიტმს, მაგრამ ეს ცვალებადობაც ისეთივე „ჩვეულებრივი" და მარადიულია, როგორც სიცოცხლე და სიკვდილი, თუნდაც ძალადობრივი, როგორც ერთი მდგომარეობიდან მეორეში ბუნებრივი და გარდაუვალი გადასვლა. როგორც ბუნების მარადიული ცვალებადობა, სეზონების წრეზე ტრიალი. შედეგად, ერთმანეთში ირევა და ერწყმის - რეალობა და წარმოსახვა, დღევანდელობა და მითოლოგია, სინამდვილე და გამონაგონი, წარსული და აწმყო. ორი კულტურის კავშირი თუ შეჯახება ორივეს რყევას იწყებს. თუმცა, პირველ რიგში, კონფლიქტის მიზეზიცა და „მსხვერპლიც" მაინც ინგლისელი ქალია, რომლის მოვლენების აღქმაც „მცდარი" და დღევანდელობასთან შეუსაბამო აღმოჩდება. უფრო სწორად, ენი ნანახიდან, მოსმენილიდან, წინასწარი მოლოდინიდან თუ წარმოსახვის შედეგად გცენილი აკვიატებიდან საკუთარ მითებს ააწყობს, რომლებიც წინააღმდეგობაში მოდის არსებულთან. ადგილობრივ მითებთან. ადგილობროვ რეალობასთან. არა იმიტომ, რომ ეს სამყარო არ იღებს, როგორც უცხოს, არამედ იქიდან გამომდინარე, რომ ცხოვრების დამკვიდრებულ წესში მოურიდებლად ჩარევა და მისი შეცვლა, მხოლოდ პირადი სურვილებიდან და წარმოდგენებიდან გამომდინარე, შეუძლებელია. ლევან თუთბერიძე სწორედ მითების შეთხზვის, დაბადების, დამკვიდრებისა და უარყოფის პროცესს აანალიზებს. თვითონვე ქმნის და ანგრევს მათ და ტრადიციისა და ფუჭი სიახლის, უუნარო ახალი დინების შეჭრის უსაგნობაზე ცდილობს მაყურებლის ყურადღების მიპყრობას. თუმცა ეს მცდელობა ისევ და ისევ ზოგად მოცემულობებს, შეთავაზებებს და არა დიდაქტიკაზე დამყარებული ცნებებს ემყარება. ახალი იგავი სამყაროს შექმნის, წარღვნისა და ახლად დაბადების შესახებმზის სხივებში გახვეული, ნისლში, საღამოს ბინდსა თუ ღამის იდუმალებაში ჩაფლული, წყლით გარშემოსაზღვრული უკაცრიელი კუნძული. მდინარეში. თუმცა ნაპირთან (გაღმა ნაპირთან) ახლოა, იქამდე რომ მიაღწიო, მაინც ნავია საჭირო და ერთ დილასაც ამ დაუსახლებელ მიწას სახედაღარული მოხუცი გლეხი და მისი შვილიშვილი - ჭორფლიანი გოგონა ძველი ნავით მიადგებიან.პირველი, რასაც კაცი კუნძულზე გადასვლისთანავე აკეთებს, მიწას გემოს უსინჯავს. შემდეგ მუშტში მოაქცევს ტალახს და თითებით მოსრესს. კარგად რომ შეიგრძნოს მისი ძალა. მას რომ უფრო მეტად გაუერთიანდეს. გორახს ვიღაცის მუნდშტუკი ამოჰყვება. საიდანღაც წყლისგან მოტანილი, თუ უკვე მოტანილ (წყლით) მიწაზე დარჩენილი. აქ ვიღაც უკვე ნამყოფია. ასე იწყება გიორგი ოვაშვილის ფილმი „სიმინდის კუნძული". მოქმედება პირობითად აფხაზეთის ომის პერიოდში ხდება. აფხაზეთში. მდინარე ენგურზე. პატარა კუნძულზე. მთელი სამყარო ტრიალებს მის გარშემო. მიწა, რომელიც სამყაროს მიკრომოდელად აღიქმება. წყალი, რომელიც ბადებს, ქმნის, განწმენდს და კლავს. (ეს კუნძული ტყიბულის წყალსცავზე ფილმისთვის სპეციალურად აიგო და დაიშალა და აქ აღარაფერს ვიტყვი იმ ურთულეს ტექნიკურ და ფიზიკურ სამუშაოებზე, რომელიც კუნძულის ასაგებად და მის დასაშლელად ჩატარდა თემურთემურ ალბექიონისა და მისი ტექნიკური ჯგუფის მიერ. და არც იმ უმძიმეს პირობებზე, რომლებშიც გადამღებ ჯგუფსა და მსახიობებს მოუწიათ ყოფნა).წყლით შემოსაზღვრულ და თავისუფალ სივრცეში გაშლილ კუნძულზე, რომლის ნაპირთან, გაზაფხულის ერთ დღეს მოხუცი (ილიას სალმინი) და გოგონა (მარიამ ბუთურიშვილი) მიცურდებიან და სიცოცხლე მიაქვთ. ჯერ ფიცრების ქოხს აშენებენ. თესენ სიმინდს. უვლიან. მუშაობენ. დაუღალავად. ერთფეროვნად. მონოტონურად. მშვიდად. აუღელვებლად. უსიტყვოდ. შრომის რიტუალი, რომელიც ადამიანებისა და სამყროს ჰარმონიული ურთიერთობის, ბუნებისგან განუყოფლობის არსებობას ადასტურებს. დრო თითქოს გაჩერდა. სიმინდის ყანა კი თანდათან იზრდება. სიმინდის ყანა - როგორც ახალი (თუნდაც ხანმოკლე) და მარად მოძრავი, ცვალებადი ცხოვრების მეტაფორა. საიდან ჩნდებიან ეს უცნაური კუნძულები და სად ქრებიან?როგორც წელიწადის დროების ცვლა, როდესაც ზამთარს აუცილებლად მოჰყვება გაზაფხული, ისევ ჩნდებიან იმედისა და რწმენის ეს სიცოცხლის კუნძულები და ისევ ქრებიან, რომ შემდეგ ისევ გაჩნდნენ. მარადიული, უწყვეტი წრეა, რომელსაც ბუნება და ადამიანი გადიან დაბადებიდან გარდაცვალებამდე. და თავის კვალს ტოვებენ. თავიანთი არსებობის კვალს. სიმინდის კუნძულიც მყიფე, უნიადაგო, დროებითი, სეზონური კუნძულია, რომელიც ჩნდება და ქრება, როგორც ყველაფერი ამქვეყნად, იმისთვის, თავიდან რომ დაიბადოს. მდინარის მიერ გაზაფხულზე კავკასიონიდან ჩამოტანილი და კუნძულად ქცეული, შემდეგი წყალდიდობების დროს კვლავ წალეკილი ნოყიერი ნიადაგი, რომელზეც გლეხები სიმინდს თესდნენ, რომლის მოსავლის აღება შემოდგომის წყალდიდობამდე უნდა მოესწროთ. უკიდურესად განტევებული და სამყაროს მიკრომოდელად ქცეული კუნძულის არსებობა რეალური ფაქტია, ისევ, როგორი რეალურიცაა აფხაზეთის ომი. და მისი შემდეგი ცხოვრება. ცხოვრება წარღვნის შემდეგ.და იმის მიუხედავად, რომ ფილმში კონკრეტული ადგილი და დროა და იმის მიუხედავად, რომ მოქმედი გმირები - აფხაზი ბაბუა და შვილიშვილი და მათ მიერ შეფარებული ქართველი მებრძოლი (ირაკლი სამუშია), ხოლო გარშემო ნავებით აქეთ-იქით რიგ-რიგობით მოარული ქართველი და აფხაზი მეომრები არიან (დროდადრო რომ ჩაუვლიან კუნძულს და მისი ბინადრების ეჭვს, შიშსა თუ უნდობლობას იწვევენ) და ეს გიორგი ოვაშვილის ფილმის ერთ-ერთი უმთავრესი ხაზია, „სიმინდის კუნძული" მაინც ცდება კონკრეტულ თემასა და წრეს და სამყაროს მიკრომოდელად იქცევა. მისი პერსონაჟების თავგადასავალი - ადამიანების ისტორიებად ზოგადდება - ომისა და მშვიდობის პერიოდში, წარსულსა და აწმყოში, ძალადობისა და მტრობის გარემოცვაში. ყველგან დედამიწაზე (რომელსაც ადამიანები ვერ იყოფენ და რომელიც, სინამდვილეში - ყველასია!) როგორც ნებისმიერ იგავს, „სიმინდის კუნძულს" განსაზღვრული დრო და გეოგრაფიული საზღვრები არ გააჩნია.ამავე დროს, ენგური, ერთი მხრივ, ჰყოფს და მეორე მხრივ, აერთებს საქართველოს მის, სიმინდის კუნძულივით, მოგლეჯილ ნაწილთან - აფხაზეთთან. ის საზღვარიცაა, გამყოფი ზოლიც და სიცოცხლის მდინარეც, რომელზე გადასვლაც შესაძლებელია, თუ ბედისწერამ და ადამიანებმა ინებეს. გამოცდა თუ ცთუნება კი, რომელსაც რეალობა ამ ადამიანებს უგზავნის და რომელსაც ისინი ღირსეულად ართმევენ თავს, როდესაც არჩევანს აკეთებენ ძალადობასა და სიყვარულს, სიძულვილსა და შემწყნარებლობას შორის, განსაცდელია, რომლიდანაც განბანილები უნდა გამოვიდნენ. სიმინდის კუნძული ყველასა და ყველაფერს სახელს არქმევს. იძულებითი ერთობა (რომელიც მანამდე ნებაყოფილებითი იყო) გამოცდაცაა თითოეულისთვის (და ნებისმიერი ჩვენგანისთვის, მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში) და კათარზისის შესაძლებლობაც. ბუნება ებრძვის ადამიანს და ადამიანი ებრძვის ბუნებას. თან ორივე ახალ სიცოცხლეს ბადებს და ერთმანეთის გარეშე არსებობა არ შეუძლიათ. ბუნება უქმნის ადამიანს კუნძულს და ართმევს მას შემდეგ, რაც ის იყენებს ბუნების ქმნილებას. და თუ ადამიანი კუნძულთან ერთად იღუპება, რადგან წყალში მსხვერპლის გაღება ზოგჯერ აუცილებელია, სიცოცხლე მაინც გრძელდება. ბუნება კვლავ უკეთებს ადამიანს საჩუქარს - მიწას წყლის სივრცეში და ის იღებს ძღვენს, როგორც მემკვიდრე, რომელსაც წინამორბედისგან მიწაში ჩაფლული და გადარჩენილი ნაჭრის თოჯინა რჩება. განაგრძეთ კითხვა