როგორ იწერებოდა კონსტანტინე გამსახურდიას ნაწარმოებები

კონსტანტინე გამსახურდია ყოველთვის სამხედრო კარიერაზე ოცნებობდა, თუმცა მისი ცხოვრება სხვაგვარად წარიმართა. მწერლობა პროფესიად ექცა და სხვებისგან არა მხოლოდ ლექსიკით, არქაული წერის მანერითაც გამოირჩეოდა. დიალექტებიდან ნასესხებ სიტყვებს გაურბოდა, თუ ასე უშუალოდ რომელიმე გმირს არ ამეტყველებდა. ცუდ ქართულზე მოუბარს კი შეძლებისგდაგვარად არიდებდა ყურს. "დღედაღამ ვებრძვი ქართულ სიტყვას, როგორც კოჭლი იაკობი ებრაელთა მრისხანე ღმერთსო", - წერდა ის.

ზოგჯერ ნოველის წერას რომანზე არანაკლებ დროს უთმობდა, მაგალითად ორი წლის განმავლობაში წერდა "დიდ იოსებს", "ზარები გრიგალში" კი ერთ ღამეში დაწერა: "დედაჩემის გარდაცვალებამ "დამსხვრეული ჩონგური" დამაწერინა. 1924 წელს ჩემი საყვარელი ძმა - ალექსანდრე მიკვდებოდა, საავადმყოფოში ვუთევდი ღამეებს. ერთხელ მომეწყინა, დარდი შემომენთო გულზე. სწორედ იმ საშინელ ღამეს დავწერე "ზარები გრიგალში". ვწერდი და ვტიროდი. ჩვენში ბევრს ჰგონია, პატარა ნოველა ადვილი დასაწერიაო, რადგან ზოგიერთმა ლიტერატორმაც არ იცის, რომ ნოველა პროზაში იგივეა, რაც ლექსთა შორის სონეტი.

პირადი უბედურების გამო იშვიათად ვტირი, მაგრამ ჩემივე გმირების უბედურებას ავუტირებივარ (ცოტა არ იყოს, მეჩოთირება კიდევაც ამის გამხელა, რადგან გულჩვილი ვაჟკაცი არ მომწონს)".

რაც შეეხება, უშუალოდ, წერის პროცესს, ამაზე თავად კონსტანტინე წერდა:

"ძნელია ამის აწერა, თუ როგორ ვწერ. შემოქმედების ამბავი ჯერაც უაღრესის იდუმალებითაა მოცული, მეცნიერება დიდ მუშაობას ეწევა შემოქმედების პროცესის შესაცნობად. თეორიები მრავალია, მაგრამ რა?..

მე შემიძლია შემოქმედებითი მუშაობის გარეგნულ ვითარებათა გამო მოგითხროთ ზოგი რამ (ვინ იცის, ეგებ ვინმეს გამოადგეს ჩემი დაკვირვებანი). თუ ის ბალღები, ახლა რომ ქართველი დედების კალთაში ან აკვნებში წვანან, ჩემზე უკეთ დაეუფლებიან ქართულ სიტყვას, ეს ფრიადაც გამეხარდება.

საერთოდ, ქვეშეცნეულად ვწერ. მეტწილად სათაურიდან გამოვდივარ: ვერ გეტყვით, თუ როგორ ხდება ეს, როგორ გამოუდგება ერთს ან ორ სიტყვას, სათაურში გახმაურებულს, ათასი და ათი ათასი (როგორც ახლად გაჩენილ დედას - ნაყარი ფუტკარი). სათაურის დაწერიდან უკანასკნელ წერტილის დასმამდის შემდეგი პროცესებიც უნდა ვიგულისხმოთ. სამჯერ, ოთხჯერ, ხან მეათეჯერაც გადაწერა, მერმე მანქანაზე გადაბეჭდვა, გადანაბეჭდის კორექტურა, შემდეგ ანაწყობის მრავალკეცი შესწორება და შემოწმება.

ჩემი ნაწერების კორექტურა უდიდეს სიხარულს მგვრის. წერისა და გადაწერის დროს მე დიდის სიყვარულით ვეთამაშები ქართულ ასოებს, გაოცებული შევსცქერი მათ... ყოველი ქართული ასო რაღაც უცნაური სიმბოლიკის აღმძვრელია ჩემს წარმოდგენაში. მე დიდის სიამოვნებით დავსწერდი ანბანთქებას.

...იოსებ ნიკოლაძემ მითხრა ერთხელ: ეჰ, რა გიშავთ პოეტებს, არც ატელიე გჭირდებათ, არც მოლბერტი, ფანქარი და ქაღალდი თუ გექნათ, ხეზეც რომ ჩამოჯდეთ, კარგად დასწერთო.

საქმე არც ისე მარტივია. მე შუშის ნატეხით წანათალი ფანქრითაც მიწერია, მაგრამ კომფორტი აადვილებს შრომას.

წერის დროს უთუოდ კარგი თუთუნი უნდა მექნეს (განუზომლად ბევრსა ვწევ). კარგ სავარძელში, ჩემს სავარძელში უნდა ვიჯდე. ფანქრით მოკითხვის ბარათსაც ვერ დავწერ. რამდენიმე ავტოკალამი მაქვს საუკეთესო ფირმისა. ესენია ჩემი მეწინავე ალამდარები. ფოლადის კალმების მთელი ლაშქარი მაქვს სამარქაფოდ შემონახული. ისეთი მაგარი ხელი მაქვს, ფოლადის კალმები სულ იოლად შემომაკვდებიან ხოლმე. ზოგი უცებ დაკოჭლდება, ზოგიერთი კარგად მომერგება ხელზე, ზოგიც რეგვენია, წრიპინა, ჩხიკინა, ჯიუტი და გაურანდავი. ზოგიც გამაგულისებს და მივლეწავ. სხვამ თუ ჩემი სამუშაო კალამი იხმარა, მე იმას ხელს არ ვახლებ.

ქაღალდიდან ამდგარი ბეწვი თუ მოადგა კალამს, მომკალით. ცუდი ქაღალდი ხელშესახებადაც მძაგს. ამიტომ წიგნებისა და გაზეთების ხელით ტარება არ შემიძლია, გადანაწერს კონტროლს ვუკეთებ მრავალგზის. თუ ხელს ლაღად უნავარდნია და ასოებიც ვაჟკაცურად მოჯარულან, კარგია.

...კამეჩის ენერგია სჭირდება მწერალს. ამ სათუთ კალმიდან ქაღალდზე მოხდენილი წნევის გაზომვა რომ მოხერხდეს, ალბათ, რამდენიმე ათასი ცხენის ძალა გამოვა. ლევ ტოლსტოი და ფლობერი, ვაჟა და ჰიუგო, რუსთაველი და გოეთე, ალბათ, სატანური ნების კაცები უნდა ყოფილიყვნენ.

ჩვენს საუკუნეში ისეთი ძლიერი დოღია გამართული, თუ მთელი შენი ენერგია და მოცალეობა არ შეალია მწერლობას, არარა შეგრჩება ხელში. ის ქმნილება, რომელიც შენს სისხლსა და ხორცს ვერ შეისხამს, უთუოდ წამოდგება ქაღალდიდან"....

"მთვარის მოტაცებაში" არის ასეთი ფრაზა: "ზოგიერთი კაცის ცხოვრება უნიჭო მწერლის რომანსა ჰგავს... ბოლომდის ჩაათავებ და ასე იტყვი: ნეტავ არ წამეკითხაო". ამ სიტყვებს გამსახურდიაზე ვერავინ იტყვის, რადგან ეს ის ავტორი და ის რომანია, რომლის კითხვა არასდროს მოგბეზრდება...

ეს რომანი 1935-1936 წლებში დაიწერა. მისი ერთ-ერთი მთავარი გმირი თარაშ ემხვარია - თანამედროვე ეროვნულ ნიადაგს მოწყვეტილი ადამიანი, რომელიც არ თანაუგრძნობს ახალ ცხოვრებას, ვერ პოულობს მის თანმხვედრ გზას და იღუპება. ავტორმა მისი დაღუპვა უძველესი ქართული წარმართული ღვთაების, მთვარის მოტაცებას შეადარა...

გამომცემლობა "პალიტრა L-ის" 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი პროექტებიდან ერთ-ერთი სწორედ კონსტანტინე გამსახურდიას ნაწარმოებების გამოცემაა. დეკემბრიდან გაზეთ "კვირის პალიტრასთან" ერთად მკითხველი კლასიკოსი ქართველი მწერლის "მთვარის მოტაცებას" მიიღებს.

"კონსტანტინე გამსახურდიას შემოქმედება კარგა ხანია არ გამოცემულა. წლის ბოლოს, უკვე დეკემბრიდან ჩვენი მკითხველი, რომელიც მუდმივად გვეკითხება ამის შესახებ, მიიღებს კონსტანტინე გამსახურდიას ტომეულს. ეს იქნება გამსახურდიას შემოქმედების სრული კომპლექტი, რომელთაგან პირველი - რომანი "მთვარის მოტაცება" გამოვა", - მაია ალუდაური, გამომცემლობა "პალიტრა L-ის" მთავარი რედაქტორი.