"შვილებისგან თანამედროვე სამყაროზე ბევრ რამეს ვსწავლობ..." - რატი ამაღლობელის ცხოვრების მთავარი ამბები: პატრიარქი დიდი ბაბუა, ბავშვობა და გადარჩენის გზა

თანამედროვეობის ერთ-ერთი საუკეთესო პოეტია, რომლის ლექსებიც თავიდანვე დიდი სიყვარულით მიიღეს, აღიარეს. ფილოსოფოსია, თუმცა ამ სფეროში არასდროს უმუშავია. ამბობს, რომ პოეზია მისთვის მხოლოდ გამოხატვის საშუალება არ არის და მას სამკურნალო დანიშნულებაც აქვს.

პოეტი რატი ამაღლობელი ამჯერად ჩვენი რუბრიკის "ჩემი ცხოვრების მთავარი ამბები“ სტუმარია და თავისი ცხოვრების მთავარ ამბებს გვიყვება:

• ბავშვობა

- ბავშვობაში დარჩნენ ჩემთვის ძვირფასი ადამიანები, რომლებიც დღეს აღარ არიან... გალაკტიონი რომ ამბობს - "წინაპართაგან წავიდა ყველა, სხვა ხალხის ისმის აქ ჟრიამული“... ზუსტად ასეა... ბავშვობასა და აწმყოს შორის იმხელა სხვაობაა, ეს ორი სხვადასხვა ცხოვრებაა... ეს ხალხი კი - ბებიები, ბაბუები, მშობლები არიან, რომლებიც ნელ-ნელა შემოგვეფანტებიან ხოლმე და შემდგომ ადამიანს ყველაზე მეტად გაკლია. ბავშვობა ამ ადამიანებს აერთიანებს...

ადამიანები პატარაობიდანვე გარემომცველი სამყაროს სარკე ვართ. წარმოუდგენელია, მის გარეშე რაიმე ინდივიდუალური ნაბიჯების გადადგმა. უფროსებისგან სამახსოვრო ფრაზა ყოფაში ალბათ ბევრი იყო და მათთან დაკავშირებული ამბავიც... მკაფიოდ მახსოვს, მაგალითად, ასეთი ისტორია, ბაბუას არ ჰქონდა ქართული ენციკლოპედია და დიდი საბჭოთა ენციკლოპედიით სარგებლობდა. ცალ-ცალკე ვცხოვრობდით. ამიტომ ტელეფონზე მირეკავდა, აინტერესებდა ქართულ საბჭოთა ენციკლოპედიაში სხვადასხვა ცნება, ადამიანი, მოვლენა, როგორ იყო ასახული, რასაც მერე ერთმანეთს ადარებდა. ეს იყო 80-იანი წლები... ენციკლოპედია ჩვენთან თაროზე მაღლა იდო, ვერ ვწვდებოდი, სკამი უნდა მიმედგა, რომ გადმომეღო. დროს მაძლევდა, ყველაფერი ამომწურავად მენახა. რაღაცნაირად ასე მასწავლიდა... ახლა როცა ლექსიკონს ან ენციკლოპედიას გადავშლი და რაღაცას ვეძებ, ბაბუაჩემი მახსენდება...

• როცა დიდი ბაბუა პატრიარქია...

- რაც თავი მახსოვს, ჩვენთან სახლში, მნიშვნელოვან კუთხეში სულ იყო გამოფენილი ძალიან სათნო კაცის ერთი ფოტო (ბუნებრივია, ახლაც არის). ეს იყო ჩემი დიდი ბაბუა (დედის მხრიდან) კალისტრატე ცინცაძე... ვერ ვიტყვი, რომ რაიმე ტიპის ეკლესიური ოჯახი ვიყავით. უბრალოდ, საბჭოთა დროს რელიგიურ რიტუალებს ვიცავდით. ჩვენთვის შობა, აღდგომა მნიშვნელოვანი დღესასწაულები იყო. ეკლესიაში მაშინ დავდიოდით, როცა იქ თითქმის არავინ დადიოდა (ბავშვობაში არ მინახავს გადავსებული ტაძრები). ეს რაღაც ტრადიციის, კულტურის ნაწილი იყო და ბუნებრივია, ეს ყველაფერი კალისტრატეს უკავშირდებოდა...

სანამ ეპისკოპოსი გახდებოდა, მანამდე, ცხადია, ჰყავდა მეუღლე და ეს იყო გერმანელი ქალი ოტილია ტომასი. კალისტრატემ ის რიგაში გაიცნო, 6 შვილი ჰყავდათ. ოჯახი გერმანული გახლდათ, იქ ყველაფერი ქალის გარშემო იყო. მათ ყოფაში დისციპლინა, მოწესრიგებულობა, გერმანული ატმოსფერო იგრძნობდა. ამ ტრადიციამ დედაჩემამდეც კი მოაღწია. დედა და ბებია ერთმანეთში რაღაც მნიშვნელოვან საკითხებზე გერმანულად ლაპარაკობდნენ, მამაჩემს ეს საუბარი არ ესმოდა...

ამდენად, რელიგიურობა ოჯახის ტრადიცია იყო, ოღონდ, გერმანული ფორმით. ჩემთვის ეს სხვა არაფერია, თუ არა ფილოსოფია... ენათმეცნიერი, ისტორიკოსი კალისტრატე, ისტორიულ წყაროებში საქართველოს გაქრისტიანების პერიოდს იკვლევდა. არაერთი კვლევა მიუძღვნა "ვეფხისტყაოსანს“ და დაამტკიცა მისი ქრისტიანული, ნეოპლატონური სული. ის ამბროსი ხელაიასთან და კირიონ საძაგლიშვილთან ერთად, საქართველოს ავტოკეფალიის დოკუმენტის ერთ-ერთი მთავარი შემქმნელი იყო. ხანდახან მას წარმოადგენენ, როგორც საბჭოთა სისტემასთან დაახლოებულ ადამიანს. არადა, არ დაგვავიწყდეს, რომ სამი წელიწადი მეტეხის ციხეში ამბროსი ხელაიასთან ერთად იჯდა, საქართველოს ავტოკეფალიის ფაქტმა მის მხრებზე გადაიარა. ამიტომ ეს ჩემთვის მნიშვნელოვანი ამბავია, რადგანაც კალისტრატე რუსული სულის გამძევებელი იყო. რუსიფიკაციის წინააღმდეგ იბრძოდა. იმ რუსეთის, რომელიც კირით ღებავდა ფრესკებს, ახშობდა ქართულ წირვა-ლოცვას, კრძალავდა ქართულ გალობას, - სამივე ფრონტზე ძალიან მაგრად იბრძოდა. უმნიშვნელოვანესია, რომ ქართულ ეკლესიას მსოფლიო ეკლესიათა საპატიო რიგში თავისი ადგილი დაუბრუნა...

თუმცა ის, რომ კალისტრატე დიდი კაცი იყო, ეს ვიღაცისთვის დივიდენდი არ არის, იმიტომ, რომ ქრისტიანობა არსებობს აწმყოში, ახლა და ამ წუთას. ის, რომ ადამიანს ბაბუა კარგი ჰყავდა, ეს არაფერს ნიშნავს... ახლა ვიღაც ვიღაცას ბიზნეს ან საარჩევნო სიას უკურთხებს, შესაწირს გააკეთებს და ეს ქრისტიანობა ჰგონიათ...

თავიდან ქაშუეთში დეკანოზი იყო და სამთავისის ტაძრის პროექტის მიხედვით, კალისტრატეს აშენებულია ქაშუეთის ტაძარი, რომელიც ლადო გუდიაშვილმა მოხატა... ერთი ასეთი ჩვევა ჰქონდა - მაშინ რა შემოსავალი ჰქონდა ეკლესიას, დღეში რამდენიმე ხურდა. კალისტრატე ძველი კაცი იყო, იმ ვერცხლის ფულს გამოხარშავდა და დილას, ცისკრის ლოცვების შემდეგ, თავისი ხელით, რუსთაველზე მოწყალებას გასცემდა. ასეთი იყო მისი დილა...

...1937 წელს, აღდგომას მასთან ტაძარში 2 ადამიანი იდგა. ამას ჩანაწერებშიც იხსენებს. იმ ადამიანებიდან ერთი - 82 წლის ქალბატონი დაიჭირეს, გადასახლება მიუსაჯეს, მატარებელში ჩასვეს, მაგრამ გზაში გაიყინა და გარდაიცვალა. მეორე - მამაკაცი კი დახვრიტეს...

• უბანი და გარემო...

- ეს იყო იოსებიძის ქუჩის მიმდებარედ, დები იშხნელების პატარა ქუჩა. დიდი ეზო გვქონდა, სადაც იყო ფეხბურთის თამაში, მხიარულება და ყველაფერი კარგი... 13-14 წლის რომ გავხდი, ქვეყანა აირია და იმჟამინდელ თბილისში აგრესიული, მჩაგვრელი ტიპის სახე, ცოტა ჩახრინწული ხმით, იდეალი გახდა. ამ სახე-ხატს ბიჭები ისე ირგებდნენ, როგორც უფორმო, უშნო ტანსაცმელს. ზოგს საერთოდ არ ერგებოდა, მაგრამ ჩაცმას მაინც ცდილობდა... ყველას ერთნაირად უნდა ელაპარაკა, სცმოდა, ერთნაირად შეეგინებინა, გადაეფურთხებინა... ეს იყო საზარელი ვითარება... კარგი ხალხი, კარგი ბავშვები და ახალგაზრდები ამ როლის მორგებაში დაიხოცნენ, წამალში გაიპარნენ... ძალიან რთული იყო უბნის ამ ბიჭების მომავლის ყურება... მათგან ძალიან ცოტა გადარჩა.

ჩემში ეს არანაირ რომანტიზმს არ აჩენდა. ამაზე უარის თქმა იყო სწორედ ვაჟკაცობა, ხოლო თუ ისე მოიქცეოდი, ჩაიცუცქებდი, ჩაიცვამდი, შეიგინებდი, იოლი გზა იყო. უმრავლესობასთან არ ყოფნას, წიგნების კითხვას და მუსიკის მოსმენას ბევრად მეტი ძალა სჭირდებოდა. ასე რომ, ბევრისთვის ამ არჩევანის გაკეთება ადვილი არ იყო... ქუჩის ცხოვრება ჩემთვის დიდი ცდუნება არ ყოფილა.

• "სკოლა ძალიან მიყვარდა“

- მე-6 გერმანულ სკოლაში დავდიოდი. გამიმართლა, რომ იქ ვსწავლობდი... სკოლა ჩემთვის მნიშვნელოვანი მოგონებაა. სამეგობროს მიერ დაარსებული სკოლა იყო და ჩვენივე მშობლები გვასწავლიდნენ. როდესაც მშობელი შვილის მომავალს არ არის მოწყვეტილი, შედეგი ყოველთვის კარგია. მშობლის მონაწილეობა შვილის აღზრდაში განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია... მოკლედ, ბევრი მშობელი, როგორც მასწავლებელი, ჩვენთან დიდ ენერგიას ხარჯავდა. ბევრი კარგი მასწავლებელი მყავდა. დაწყებით კლასებში გვანცა ჩხენკელი მასწავლიდა, რუსულს მისი დედა ლილი (ლილი ფიოდოროვნა) გოგუა. ის თამაზ ჩხენკელის მეუღლე გახლდათ. პოეზია რომ შემიყვარდა, დედაჩემთან ერთად, ეს მათი დამსახურებაა. გვაკითხებდნენ არა სკოლის პროგრამიდან, არამედ იმ პოეტების შემოქმედებას, რაც მათთან სახლში იკითხებოდა, რაც ქალბატონ ლილის, ბატონ თამაზ ჩხენკელს უყვარდათ... გერმანულს დასაწყისში ხათუნა კოპალეიშვილი მასწავლიდა... იქაც გოეთე, შილერი... ასე რომ, ლიტერატურისა და პოეზიის სიყვარული სკოლიდან წამოვიდა...

• უნივერსიტეტი

- უნივერსიტეტშიც მეგონა, იგივე იქნებოდა, მაგრამ იქ დაშტამპული, უსიცოცხლო, მკვდარი რეალობა დამხვდა. ლექტორებსაც არაფრის თავი ჰქონდათ. 90-იანი წლები იყო და ჩემთვის მთაში სიარული დავიწყე. ფაქტობრივად, უნივერსიტეტში არც დავდიოდი, სამჯერ გამომაგდეს... მოკლედ, სახლში ვიჯექი, ვკითხულობდი და მთაში ვხეტიალობდი... შემიძლია ვთქვა, რომ სკოლის მერე, თუ რამ ცოდნა შევიძინე, მხოლოდ ჩემით.

• ფილოსოფიის კულისები

- რატომ ფილოსოფია და არა ლიტერატურა? ლიტერატურას ისედაც ვკითხულობდი. მე ის მაინტერესებდა, რაც ლიტერატურის მიღმა იყო, როგორც აზროვნების სფერო... აზროვნების ისტორია მიყვარდა, მიზიდავდა. ამით ლიტერატურას არაფერი დაჰკლებია, რომ ფილოსოფიის კულისებისკენ გავიხედე. ფილოსოფია რაც არ უნდა პოეზიისგან შორს იყოს, მაინც აირეკლება აზროვნების წესზე, საგნების დამოკიდებულებაზე.

მიუხედავად იმისა, რომ როგორც ფილოსოფოსს არ მიმუშავია, ეს მაინც სწორი არჩევანი აღმოჩნდა.

• პოეზია, პირველი ტაში და აღიარება...

- დედაჩემი გერმანისტი იყო, ლიტერატორი. პოეზია უყვარდა. ამიტომ, რასაც დავწერდი, ჩემი პირველი მკითხველი გახლდათ. 1995 წელს "არილში“ დამიბეჭდეს ლექსები, ურთულეს პერიოდში... სამსახურში ჩემს ძმას ქსეროქსი ჰქონდა და იმ გვერდების რამდენიმე ასლი გადაიღო... ახლა ვხდები, რომ სახლში მაინც კმაყოფილები იყვნენ. მამაჩემს უხაროდა, ბებოც ცოცხალი იყო და ბედნიერი იყო...

• პოეზია, როგორც მკურნალი

- ზოგადად პოეზია შეიძლება იყოს რაღაც სწორად მოწოდებული სამკურნალო საშუალება - რაღაცის გაგების, მკურნალობის, სხვისი მკურნალობის, თვითმკურნალობის საშუალება. სხვის პოეზიას ჩემზე თერაპიული ეფექტი ჰქონია. ამიტომ, ეს ყველაფერი მხოლოდ თვითგამოხატვა არ არის. ცოტა უფრო წინ რომ წავიდეთ და მასში ხელოვნების მნიშვნელოვანი ასპექტები დავინახოთ, შეიძლება ის ფუნქციურიც იყოს... ნამდვილი პოეზია ადამიანის ასტრონომიული სულიერი საათია, რომელიც გეუბნება, რა ხდება სამყაროში.

• ჩემი ოჯახი

- მყავს მეუღლე და 2 შვილი, დაჩი ამაღლობელი 18 წლის არის, წელს სტუდენტი გახდა. დადაშ ამაღლობელი 12 წლისაა და სკოლის მოწაფე გახლავთ. მეუღლე ლელა ცისკარიშვილი ფსიქოლოგია. ოჯახი 2004 წელს შევქმენით... შვილებთან ვმეგობრობ, თანატოლებივით ვართ, რა ვიცი, შეიძლება, ეს პასუხისმგებლობისგან გაქცევაც იყოს.

განსაკუთრებული ზედამხედველობის განცდა არ მაქვს უფროსთან და არც უმცროსთან ვუფროსობ დიდად. დაჩი რომ დაიბადა, 25 წლის ვიყავი. საინტერესოა, ასეთი ურთიერთობა, შვილებისგან თანამედროვე სამყაროს შესახებ ბევრ რამეს ვსწავლობ. ბევრად მეტი იციან, მეტს იძლევიან, ვიდრე მე ვაძლევ მათ ამ თვალსაზრისით... უფროსი ლექსებით ცოტას ერთობა, უმცროსს უფრო მუსიკა იზიდავს. თავის თავს სხვადასხვა მიმართულებით ეძებს...

მინდა, მხოლოდ თავიანთი ნიჭით მოიპოვონ სამყაროში თავისი ადგილი, მათთვის ზედმეტი არაფერი მსურს. უნიჭო ადამიანი არ არსებობს. რისი ნიჭიც ექნებათ, იმით იცხოვრონ. ჩაწყობით, ნათესაობით და მეგობრობით არ მინდა, ფონს გავიდნენ. არ მინდა, სხვისი ადგილი ჩემმა შვილმა დაიკავოს, - ასეთი კორუფციაში ჩაფლული და ქრთამით სავსე საქართველო არ მინდა, მას მომავალი არ აქვს. ჩემმა შვილებმაც და ნებისმიერმა სხვა ადამიანმაც საკუთარი ნიჭით უნდა იცხოვრონ. მეეჭვება, ახლანდელი სიტუაცია ამის იმედს გვაძლევდეს... მრცხვენია, ასე რომ დავშორდით ევროპულ თანამეგობრობას. მძიმე ზაფხული გვქონდა... იმედი მაქვს, რომ ყველაფერი გამოიცვლება და ჩვენი ქვეყნის წარუმატებლობა წყალს მიეცემა, როგორც ცუდი სიზმარი.