სამირა ბაირამოვას ბრძოლა საკუთარი თემის და ქვეყნის უფლებების დასაცავად -  სამოქალაქო აქტივისტის გზა ჟურნალისტიკის გავლით

სამოქალაქო აქტივისტი, იურისტი, სოციოლოგი და ჟურნალისტი სამირა ბაირამოვა არაერთხელ გამხდარა მუქარისა და თავდასხმის ობიექტი, პოლიტიკურად ანგაჟირებული თუ პრორუსული "ალტ-ინფოს“ მხრიდან. ერთ-ერთი ბოლო შემთხვევა ოქტომბრის დასაწყისში მოხდა, როცა სამირას საცხოვრებელი სახლის კედელზე უცნობმა პირებმა რუსეთის დროშა, კარზე კი ჯვარი დაუხატეს. ასევე, შეღებეს "შინ ევროპისკენ" და ქალთა ძალის სიმბოლიკები და მოიპარეს ლოგო "გახსოვდეს აგვისტოს ომი". "მე ხელს არ მიშლის არცერთი რელიგიური სიმბოლიკა", - ასე უპასუხა ვანდალებს სამირამ და სოციალურ ქსელში შინაგან საქმეთა სამინისტროს რეაგირებისკენ მოუწოდა, თუმცა უწყებას სამირა ბაირამოვა არც კი გამოუკითხია...

• 2022 წლისს 14 მარტს სამირა ბაირამოვამ პრორუსული "კონსერვატიული მოძრაობის“ მარნეულის ოფისის გარე ფასადზე უკრაინისა და ევროკავშირის დროშები დახატა, რის შემდეგაც მუქარის სამიზნე გახდა. "ალტ-ინფოს“ ხალხი ჩამოვიდა მარნეულში და მემუქრებიან, ორ დღეს მაძლევენ... სასაცილო ისაა, რომ შეეშალათ მისამართი და მივიდნენ "ნაციონალურ მოძრაობის“ ოფისთან. თურმე ამბობენ, რომ მე საკრებულოს დეპუტატი ვარ. ვერ შემაშინებთ, სიმართლე გაიმარჯვებს“, - ყვებოდა იმჟამად სამირა. მან მომხდართან დაკავშირებით საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსაც მიმართა, თუმცა ამაოდ...

• იყო ასეთი შემთხვევაც, როცა პროევროპული კამპანიის ფარგლებში მოსახლეობასთან შეხვედრისას სამირა ევროკავშირის ფლაერებს არიგებდა, რის გამოც მას აგრესიული ჯგუფები დაესხნენ თავს და სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენეს. "ქრისტიანებთან საუბრის უფლება არ გაქვს", - მიმართავდნენ მას კონსერვატიული პარტიისა და მარნეულის ეპარქიის მხარდამჭერები.
• ის ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც აზერბაიჯანულ თემში ნაადრევი ქორწინებისა და ძალადობის შემთხვევებზე მუშაობდა, "დაუპატიჟებელი სტუმრები“ მას თავს ხშირად შუაღამით ახსენებდნენ - თემიდან ათეულობით ადამიანი უვარდებოდა სახლში და გოგონას მათ მოგერიებაში ათენდებოდა. იგივე ხდებოდა არჩევნების, თუ სხვა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური პროცესების დროს - მუდმივად უთვალთვალებდნენ, აშინებდნენ და ემუქრებოდნენ, მის ოჯახს აწუხებდნენ...

მიუხედავად ყველაფრისა, ეს ძლიერი ადამიანი იცინის და მეუბნება - "ვინ გააჩერებს სამირას?!“

მოგეხსენებათ, საქართველო ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მოლოდინშია, რისთვისაც ევროკავშირის 12-პუნქტიანი რეკომენდაციებიდან ერთ-ერთი თავისუფალი, პროფესიონალური, პლურალისტული მედიაგარემოს უზრუნველსაყოფად ზრუნვაა. სამირა ბაირამოვა მიიჩნევს, რომ სხვა შემთხვევაში, ზოგადად, ქვეყანაში თავისუფალი, პლურალისტული, კანონზე და ადამიანის უფლებების დაცვაზე დამყარებული, ევროპული ღირებულების თანაზიარი საზოგადოების აშენება ძალიან გაგვიჭირდება.

• სამირა რამდენიმე წლის განმავლობაში ჟურნალისტურ საქმიანობასაც ეწეოდა, ასე რომ, კარგად იცნობს მედიაგარემოს, იმ პრობლემებსაც, რასაც ჟურნალისტები ბოლო ხანს რეგიონებში აწყდებიან, თავისუფალი სიტყვის შეზღუდვა მისთვისაც არაერთხელ სცადეს…

"რეგიონებში, სხვა პრობლემებთან ერთად, რა თქმა უნდა, არის მედიათავისუფლების პრობლემა, ჟურნალისტებს ავიწროვებენ, მათ რთულ პირობებში უწევთ საქმიანობა, თითქმის ყოველ დღე კიბერბულინგის მსხვერპლნი ხდებიან, მათ მიმართ საზოგადოების მხრიდან არის ფიზიკური ზეწოლაც, ლანძღვა, დამცირება. ჟურნალისტებს უჭირთ რესპოდენტების პოვნა, მათთან ურთიერთობა და იმაზე დათანხმება, რომ პრობლემებზე ისაუბრონ, კონტაქტზე არ გამოდიან იმის შიშით, რომ მერე ვინმემ პრობლემა არ შეუქმნას ინტერვიუს მიცემისთვის. მარნეულში არაერთი შემთხვევა იყო, როცა მმართველი გუნდის, პოლიტიკოსების ახლობლების, თუ უშიშროების მხრიდან რესპოდენტებთან საქმის გარჩევაც მიდიოდა, მათზე ზეწოლას ახდენდნენ, ემუქრებოდნენ თუნდაც იმისთვის, რატომ ისაუბრა, მაგალითად, წყლის, თუ მიწის პრობლემაზე. როგორც ჩანს, მათ მოსახლეობა არ ანაღვლებთ, თვითონ კარგად ცხოვრობენ, არ აქვთ პრობლემა და არ უნდათ კომფორტის ზონიდან გამოსვლა“, - გვიამბობს სამირა.

მან ახლახან პოდკასტების ჩაწერა დაიწყო (მანამდე ბლოგი ჰქონდა) ქართულ და აზერბაიჯანულ ენებზე და ყველა მნიშვნელოვან თემას ეხება, მრავალრიცხოვანია მისი მსმენელ-მაყურებელი, რასაც ბევრი ფაქტორი -აქტუალურ თემებზე აქცენტირება, ინფორმაციის საინტერესო ჭრილში განხილვა და მრავალფეროვნება განაპირობებს. სამირა დაუღალავად მუშაობს იმაზე, რომ ამაღლდეს მისი თემის ინფორმირებულობა. მისი ეს პოდკასტები, როგორც ამბობს, კულტურათა შორის დიალოგს, თემის ინტეგრაციასა და განვითარებას ემსახურება, რასაც ის საინტერესო მოვლენების მიმოხილვითა და ქართველებსა და აზერბაიჯანელებს შორის ინფორმაციის გაცვლით ცდილობს.

მაშ ასე, წარმოგიდგენთ სამირა ბაირამოვას გზას სამოქალაქო აქტივიზმისკენ ჟურნალისტიკის გავლით...

• ბავშვობა

- მარნეულის რაიონის სოფელ ალგეთში დავიბადე და გავიზარდე. კერძო სკოლაში ვსწავლობდი, მშობლებს პატარ-პატარა ბიზნესები ჰქონდათ. ოთხი და-ძმა ვიზრდებოდით და ვინაიდან ჩემამდე ოჯახში ბიჭი არ იყო, მამა ბიჭივით მზრდიდა, მეტ თავისუფლებას მაძლევდა, ძალიან ცელქი ბავშვი ვიყავი, სამეგობროც ბიჭები მყავდა, სულ მათთან ვთამაშობდი. გოგონებს სუსტებად აღვიქვამდი, ვინაიდან სულ ტიროდნენ, რაზეც ნერვები მეშლებოდა და მათთან თამაში და ურთიერთობა არ გამომდიოდა. როცა ძმა მეყოლა, ჩემს მიმართ ოჯახის დამოკიდებულებაც შეიცვალა...

ჩემთვის ფავორიტი, დიდი მხარდამჭერი და მთავარი ადამიანი მამაა. აქამდე ასეთი რომ მოვედი, ალბათ მისი დამსახურებაა, მისი მხარდაჭერის გარეშე, ეს წარმოუდგენელი იქნებოდა. მამამ იცის, ძილისგუდა რომ ვარ და დღემდე მირეკავს - გაიღვიძე? დაიძინე? არ დაგეძინოს... სკოლის შემდეგ 2 უნივერსიტეტი, ბაკალავრიატი, მაგისტრატურა დავამთავრე და მამაჩემი ჩემთან ერთად სწავლობდა, მეცადინეობისას ხშირად შემომიღებდა კარს, მამოწმებდა, მაგიდასთან ხომ არ ჩამომეძინა. ზამთარში, ვიდრე გავიღვიძებდი, მამა ადრე დგებოდა, ოთახს ათბობდა და ცხელ ჩაის მახვედრებდა. მას სულ სხვა ადგილი აქვს ჩემს ცხოვრებაში. დღემდე ასეთი ყურადღებიანი და მზრუნველია ჩემი მამა.

• ორი უნივერსიტეტი, ბაკალავრიატი და მაგისტრის ხარისხი

- მშობლებს ჰქონდათ გეგმა, რომ სკოლის დამთავრების შემდეგ, ბაქოში წავსულიყავი და იქ გამეგრძელებინა სწავლა (მაშინ აზერბაიჯანელებისთვის ბაქო აქტუალური იყო). ვინაიდან ეს დიდ თანხებთან იყო დაკავშირებული, ახლობელმა მირჩია, თბილისში ხომ არ ცდიდიო. მშობლები ძალიან ნერვიულობდნენ, მათ მეხსიერებაში მუდმივად 90-იანი წლები ტრიალებდა და არ უნდოდათ ჩემი თბილისში გაშვება - მაშინ ცოტა საშიში გარემო იყო, ძარცვა, ყაჩაღობა, ეთნოკონფლიქტები ქვემო ქართლის რეგიონში, რის შედეგადაც ათასობით ოჯახმა დატოვა საქართველო. გავჯიუტდი და გამოვაცხადე, რომ თბილისში მინდოდა ჩაბარება და ჩავაბარე კიდეც ევროპულ უნივერსიტეტში, სამართალმცოდნეობის ფაკულტეტზე. ეს არჩევანი ბევრმა შემთხვევამ და ქეისმა განაპირობა, თვითონაც ბევრი უსამართლობა ვნახე ჩემს გარშემო, ჩემი უფლებებიც დაირღვა და გარშემო მყოფი ადამიანებისაც, ამიტომ გამიჩნდა სურვილი ჩემი ცოდნა-გამოცდილება ადამიანების დასახმარებლად გამომეყენებინა. ჩემი ოცნება იყო ადვოკატი, ან მოსამართლე გავმხდარიყავი. მშობლები მეუბნებოდნენ, რადგან აზერბაიჯანელი ხარ, გაგიჭირდება სამსახურის პოვნა, მოსამართლეობა არ გამოვა, ისეთი სპეციალობა აირჩიე, მერე უსაქმოდ არ დარჩეო. ჯიუტად მივდიოდი წინ და ვეუბნებოდი, ამ სტერეოტიპს დავანგრევ, შევცვლი სიტუაციას, ამ მიმართულებით საქართველოში თანასწორობა უნდა იყოს - თქო. მეორედ თსუ-ში ჩავაბარე, სოცპოლის სპეციალობა ავირჩიე. სოციოლოგიის ფაკულტეტი ძალიან დამეხმარა შემდგომ საქმიანობაში, საზოგადოებასთან ურთიერთობაში.

• როგორ დავძლიე ენის ბარიერი

- ქართულად ლაპარაკი სკოლის დამთავრების მერე დავიწყე. სკოლაში არ იყო ამის საშუალება, მარტო გაკვეთილი არ კმარა - არც წიგნები და პროგრამა იყო შესაფერისი. წარმოიდგინეთ, ადამიანმა ქართული არ იცის წესიერად და "ვეფხისტყაოსნის“ სტროფებს ასწავლიან. ბევრი ჩვენგანისთვის ქართული ენა იქცა ურთულესად. თვითონ ქართულის მასწავლებელიც ამას გვინერგავდა, - აზერბაიჯანელები ხართ, წახვალთ აზერბაიჯანში და იქ გააგრძელებთ სწავლას, ქართული რაში გჭირდებათო. სტუდენტობამდე ერთი წელი დამოუკიდებლად ვისწავლე ქართული. ენის ბარიერის გამო, ერთი წლით გვიან ჩავაბარე - რადგან საქართველოში გადავწყვიტე სწავლის გაგრძელება, ქართული უნდა მესწავლა, დღეში 100 სიტყვის დაზეპირება მიწევდა, დავიწყე ქართული ფილმების ყურება, მაინც გამიჭირდა, ჩემით ზმნებს ვერ ვსწავლობდი, ამიტომ დასახმარებლად მასწავლებელს მივმართე. ამისთვის ორი თვე საკმარისი აღმოჩნდა. თანდათან სხვადასხვა პროექტებში ქართველი მეგობრები გავიჩინე და ენის დაუფლებაში მათთან კომუნიკაციაც დამეხმარა. ჩემს ცხოვრებაზე პასუხისმგებლობა თავზე უნდა ამეღო, თუნდაც - ფინანსურად, რათა მშობლებზე არ ვყოფილიყავი დამოკიდებული, ამიტომ პირველი კურსიდან დავიწყე აქტიურობა, სწავლა და მუშაობა. მართლაც, ყველაფერი სხვების დახმარების გარეშე შევძელი და ეს ჩემს დიდ მიღწევად მიმაჩნია. მშობლიურ ენასთან ერთად უკვე 5 ენა ვიცი - ქართული, რუსული, ინგლისური და თურქული. მინდა გითხრათ, რომ ქართველი მეგობრები უფრო მეტი მყავს, ვიდრე - აზერბაიჯანელი, ჩემს გარშემო ბევრი ქართველია და ხან დღეები ისე გადის, აზერბაიჯანულად საერთოდ არ მიწევს ლაპარაკი.

• "მინიმუმ, სახელმწიფო ენა უნდა ისწავლო“

- ის, რომ საქართველოში ეთნიკური წარმომადგენლების ინტეგრაცია ჭირს, ამაზე პირველ რიგში, სახელმწიფოს ეკისრება პასუხისმგებლობა, მან უნდა იზრუნოს მის მოქალაქეებზე. სახელმწიფოა ვალდებული, ენა ასწავლოს არაქართველებს, ამაზე ჩვენ არ უნდა ვიწვალოთ, ყველას ხომ არ აქვს ამის საშუალება, ან სურვილი, დამოუკიდებლად რომ შეძლოს? ეთნიკურ უმცირესობებსაც ევალება და სჭირდება ჩართულობა, აქტიურობა, როცა საქართველოში ცხოვრობ, მინიმუმ, სახელმწიფო ენა უნდა ისწავლო, რაც შენი ქვეყნის მიმართაც პატივისცემაა და ამავე დროს, გიადვილდება კომუნიკაცია. ბევრ ადამიანს აქვს სოციალური პრობლემა, სკოლაშიც კარგად არ ასწავლიან ენას, რაც სახელმწიფოს პასუხისმგებლობაა, მაგრამ უნდა დავინახოთ ჩვენი პასუხისმგებლობაც - მოვითხოვოთ და ვისწავლოთ. ამ ქვეყანაში სწავლის და შრომის სურვილი თუ გვაქვს, აუცილებელია ყველამ ისწავლოს ქართული ენა.

• 3 წელი ჟურნალისტიკაში

ერთ დროს საჯარო სექტორში მუშაობაზე ეთნიკური ნიშნით მითხრეს უარი. მაშინ კი ვთვლიდი თავს უბედურად, თუმცა დღეს მიხარია კიდეც და მადლიერი ვარ, ამ უარმა განაპირობა ჩემი სამოქალაქო სექტორში ჩართვა. იქ ამდენს ვერ მივაღწევდი და ვერც დავწინაურდებოდი. ბევრი სამსახური გამოვიცვალე და 2012 წლიდან საერთაშორისო ორგანიზაციაში ვარ (მონიტორინგის ანალიზის კუთხით ვმუშაობ). ერთ ადგილზე არ გავჩერებულვარ, სტაჟიორობიდან დავიწყე და დროდადრო სხვადასხვა მიმართულებით ვწინაურდები, მაღალ საფეხურზე ავდივარ. სხვადასხვა დროს ვიმუშავე და ვთანამშრომლობდი 30-მდე არასამთავრობო ორგანიზაციასთან, რეგიონში პროექტების კოორდინატორი ვიყავი. სამოქალაქო სექტორი ჩემი ინდივიდუალური აქტივიზმი და საქმიანობაა.

ჟურნალისტობაც ვცადე, როცა მარნეულის რადიოში გადაცემის წაყვანა შემომთავაზეს. 3 წელი (2018-დან 2020-მდე) ვუძღვებოდი "დისკუსიის წერტილს“ და გადაცემაში ყველა პრობლემურ საკითხზე გვიწევდა საუბარი, ვიწვევდით პოლიტიკოსებს, ვმსჯელობდით... მინდა გითხრათ, რომ ეს იყო გადაცემა, სადაც ყველა პოლიტიკოსი მოდიოდა - ხელისუფლებიდანაც და ოპოზიციიდანაც. ეს ძალიან საინტერესო წლები და დიდი გამოცდილება იყო ჩემთვის. გადაცემა კრიტიკული იყო, თუმცა დიდი ზეწოლა არ მახსენდება (დღევანდელისგან განსხვავებით), მმართველი პარტიიდან მოდიოდნენ დეპუტატები, მქონდა ჩართვები სხვადასხვა ქვეყნებიდან... ჩვენ მარტო რეგიონის მასშტაბით არ ვმუშაობდით, ქვეყნის პრობლემებზე და სიახლეებზეც ვმსჯელობდით. მინდოდა აზერბაიჯანულენოვანი საზოგადოებისთვის მეტი ინფორმაცია მიმეწოდებინა, სცოდნოდათ, რა ხდება ჩვენს ქვეყანაში - არჩევნებიდან დაწყებული, ადრეული ქორწინების პრობლემით დამთავრებული...

ჩემი პირველი სამუშაო თემა იყო ნაადრევი ქორწინება და ძალადობა ოჯახში, ეს იყო 15 წლის წინ. ახლა რომ ამაზე უფლებადამცველები და აქტივისტები ასე გამალებით ვსაუბრობთ, მაშინ ასეთი თემები ტაბუირებული იყო. როცა ამ თემაზე ლექციას ვატარებდი, თვითონ ჩვენი თემის წევრები, მასწავლებლები მოდიოდნენ და მტუქსავდნენ, რატომ საუბრობ ამ პრობლემებზეო. ქეისებზე როცა დავიწყე მუშაობა, სხვადასხვა უწყებებს მივმართავდი და თანდათან სოცქსელების, თუ მედიის მეშვეობით მათ გახმაურებას ვიწყებდი, ხშირად გავმხდარვარ თავდასხმის ობიექტი, რაც დაახლოებით 3 წელს გაგრძელდა. ახლა შეიცვალა მდგომარეობა და სულაც ტელევიზიით რომ გააკრიტიკო ოჯახი, რომელმაც არასრულწლოვან შვილს გათხოვების ნება დართო, არავინ გესხმის თავს. როცა ამ მანკიერების წინააღმდეგ ბრძოლას მაინც ვაგრძელებდი, თემმაც ისწავლა, რომ ეს არა მარტო ჩემი, მათი საქმეც და დიდი პრობლემა იყო, ჩემი და ჩემი ოჯახის მისამართით თავდასხმები თანდათან შემცირდა. არცერთ პრობლემაზე თვალი არ დამიხუჭავს, ყველაფერზე ვმუშაობ, ვაპროტესტებ და, შესაბამისად, ყველა მხრიდან შეტევის ობიექტი ვარ.

• "ეს ყველაფერი ძალიან ძვირად დამიჯდა, მაგრამ ღირდა“

დავრწმუნდი, რომ ქალმა შეიძლება ბევრი რამ შეცვალო და პრობლემებს დამოუკიდებლად გაართვა თავი. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს თემში ბავშვობიდან გვინერგავდნენ: შენ ქალი ხარ, ქალი სუსტია, ქალი კაცის მორჩილი უნდა იყოს და ა.შ. ჩემს თავსაც და საზოგადოებასაც დავუმტკიცე, რომ ჩვენ, ქალები უფრო ძლიერები და მიზანდასახულები ვართ, ვიდრე - კაცები. რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი ძალიან ძვირად დამიჯდა, მაგრამ - ღირდა. ჩვენს რეგიონში მართლა ბევრი რამ იყო შესაცვლელი, ყველა თემა გავხადე აქტუალური, დაწყებული ადამიანის თავისუფლებიდან, ტაბუირებული თემებით დამთავრებული, რაზეც სხვები არ საუბრობდნენ. ასევე, მინდა აღვნიშნო, რომ საქმიანობაში დამეხმარა ბევრი არასამთავრობო, დავაინტერესე და ჩვენს რეგიონში სამოქალაქო აქტივისტებიც მომზადდა, რომლებიც ახლა პროცესებში არიან ჩართული. არ გავჩერდები მარტო იმიტომ, რომ ბევრმა გოგონამ შეიძლება იმედი დაკარგოს, ამიტომ არ მაქვს ამის უფლება, ცხოვრება ამას არ მაპატიებს. ქალთა უფლებებისთვის ბრძოლას გავაგრძელებ, მაღალ დონეზე მინდა დავიცვა ისინი. პრიორიტეტული ჩემთვის ბევრი საკითხია. მე, როგორც საქართველოს მოქალაქეს, მინდა, აქტიური როლი მქონდეს ჩემი ქვეყნის მშენებლობაში, ამაში ადამიანის უფლებებიც შედის, ქვეყნის დაცვაც, თანასწორობაც, დემოკრატიაც, აღმშენებლობაც... მინდა, ჩემი საქართველო იყოს განვითარებული, დაცული და საამაყო.