"მოვიდა იმიტომ, რომ გვყვარებოდა და წავიდა, რომ აღმოგვეჩინა"
"სრულქმნილი ნაწარმოების შექმნა თავისთავად, მთლიან, გაორებული მეს მთელად მომხელთებელ შემოქმედს შეუძლია", - წერდა XX საუკუნის "ჯერაც შეუსწავლელ მწვერვალად" მიჩნეული მხატვარი, პოეტი, კრიტიკოსი და ფილოსოფოსი ესმა ონიანი, რომელსაც ძალიან ეამაყებოდა, "ესამკაულებოდა" თავისი სვანური წარმომავლობა და იმერელ აბაშიძეთა შთამომავლობა დედის მხრიდან...
ესმა ონიანის საკმაოდ რთულ, მაგრამ საინტერესო სამყაროსთან ჩემი მიახლება მის ბინა-სახელოსნოში შემოქმედის დის, ქალბატონი ირინე ონიანის მიპატიჟებით დაიწყო. გამაოცა ფერთა გამის მთავარი ფერის, წითლის ვარიაციების - მეწამულის, ენდროსფერისა და ძოწისფერის სიუხვემ. სააღდგომო კვერცხისფრად დაფერილი ტილოების ბრწყინვალებაში შემალულ პორტრეტებსა და კომპოზიციებს ვაჟკაცური ხელი უფრო ეტყობოდათ, ვიდრე "დედოფლად დაბადებული" (ნოდარ ნათაძე), "თხელი, კენარი, თითქოს ჰაერში მოფარფატე ტანის, შვლის ნუკრისთვალება" (დოდონა კიზირია) ქალის სუსტი მარჯვენისა. გაეღიმა ქალბატონ ირინეს: ერთმა იაპონელმა, კიდევ - ფრანგმა და გერმანელმა ცოლ-ქმარმაც გაოცებით იკითხეს, ესმა ქალის სახელია თუ მამაკაცისო?..
"ესმა ონიანის ბურუსებიდან გამონათებული სახეები რაღაცით უფრო მეტია, ვიდრე ჩვეულებრივი პორტრეტები!" - წერდა მაკა ჯოხაძე და ერთი ემოცია გამახსენდა. ესმას ნამუშევრების თვალიერებისას, ქალბატონი ირინე, მე და ჩემს პოეტ მეგობარ ლალი ავსაჯანიშვილს მთელი გატაცებით გვიყვებოდა სხვადასხვა ამბავს. უკან მივიხედე და გავშეშდი! ჩვენკენ ზურგშექცევით მდგარი, შიშველი მამაკაცის უზარმაზარი ფიგურა იმდენად "ცოცხალი" იყო, ლამის შევყვირე: ვინ არის, აქ რა უნდა-მეთქი?!. ასეთი ეფექტის მოხდენა მხოლოდ ნამდვილ, ჭეშმარიტ ფერწერს ძალუძს, ის კი მესამე კურსზე სწავლისას შეუქმნია ესმას...
ლექსების, ესეებისა და ჩანაწერების კითხვას იმ საღამოსვე შევუდექი. "თქვენ მე ვერ მიპოვით ბზარს, ვერსაიდან შემომეღვრებით, ვერ მიეწებებით, მიემატებით; ვერ პოულობთ ნაწიბურს, რომელიც მისი გადახსნის საშუალებას მოგცემდათ!" - "ვუსმენდი" ესმას და ნებისმიერ კითხვაზე ვპოულობდი პასუხს. მის ღრმა, თამამ, კატეგორიულ, ფილოსოფიურ მსჯელობებშიც "აღმოვაჩინე მამაკაცი". არც ესმამ "დაახანა": "თუ ტვინი ნამდვილია" მაღალგანვითარებულია, მაშინ ქალისა და მამაკაცის ტვინებს შორის განსხვავება არ არსებობსო! "ჭეშმარიტი ის არის, რასაც ყველა და ყოველთვის დანატრებულია, რაც აუცილებლად იკვლევს გზას ადამიანის სულისაკენ, რასაც ვერ ერევა, ვერ ახუნებს დრო, რასაც არ სჭირდება შემდგომში შეღავათიანი ახსნა-განმარტებები!.."
შთამბეჭდავი სახელწოდების მქონე სქელტანიან წიგნს - "ისევ მე ვარ?! ისევ მოვსულვარ!" - ამშვენებს წარწერა: "ესმა ონიანი XX საუკუნის ერთ-ერთი უდიდესი მხატვარია. აღტაცებით, რეზო გაბრიაძე". უამრავი ცნობილი ადამიანიც ერთსულოვანია შეფასებაში, რომ ესმა ნამდვილი მოვლენა გახლდათ... ასეთების მიღება კი უჭირს საზოგადოებას!GზაPრესს
არც ესმა აღმოჩნდა გამონაკლისი!..
"იბადება ადამიანი და მასში მარადიულის ხსოვნა, ერთიანობა უსასრულობასთან, ცინცხალია. ასაკის მატებასთან ერთად, სული ძველდება და შორდება მარადიულ-ჭეშმარიტს... ჩემი შემოქმედებით სწორედ ამას მინდა შევახსენებდე ადამიანს", - წერდა ესმა და იმ უღმერთო საუკუნეში, კომუნისტური რეჟიმის პირობებში, ბედავდა, ხმამაღლა ესაუბრა ღვთაებრიობაზე, ქრისტიანულ სარწმუნოებაზე!
ბევრს მიუღებლად მიაჩნდა მისი წერის სტილიც. "თავისუფალი ლექსი ჩემთვის "თავისუფლების მკაცრი საკანია". ჭეშმარიტის სრულფასოვნად, სისრულით ამომცნობი კი ისევე ცოტაა, როგორც თავად ჭეშმარიტი!" - წერდა ის.
ბევრი წელი იყო დაკეტილი ესმასთვის რედაქციების კარები, მაგრამ სკოლაშივე გამორჩეული, თავს ვერ აკადრებდა, გაბოროტებულიყო: "არ მეკადრება ესმას, სიბრაზით ენის ლესვა. არ მიბეჭდავენ? გადავწერ, მომირთმევია ესა; ნაკლები ბიჭები იყვნენ, ხელით თუ წერდნენ ლექსსა?!"
მასთან ღმერთი იყო, ყველაფრის საწყისი და სასრული, სწორი აზრის, ხედვის მიმნიჭებელი: "ვისაც აქვს მარადიულის, მთავრის, უმაღლესის, უკეთესის ხსოვნა-სარჩული, ამით შინაგანი სისავსე-სიმაძღრე, ის აქაურობაში არ კარგავს ღირსებას, გონებას; არ წვრილმანდება, არ გამოედევნება, არ გააფთრდება აქაურ ფასეულობებზე".
და ყოველივე, რაც ნამდვილია და შეუმღვრეველი, რაც სიყვარულითაა შობილი, აუცილებლად პოულობს გზას: ჟურნალ "დილაშიც" დაიბეჭდა ესმას საბავშვო ლექსები, მცირე ზომის კრებულებიც გამოიცა წიგნის პალატის თავმჯდომარის, ალექსანდრე ჩიკვაიძისა და ნოდარ ნათაძის უშუალო მხარდაჭერით. მანამდე კი, როდესაც "ლიტერატურულ საქართველოს" შესანიშნავი ლიტერატორი და კრიტიკოსი რეზი თვარაძე ჩაუდგა სათავეში, პუბლიკამ ესმას ხუთი მოზრდილი ლექსი წაიკითხა ამ გაზეთში და არაერთგვაროვანი რეაქციაც მოაყოლა:
"ეს გახლდათ სენსაციაც, შოკიც და ერთგვარი თავზარდაცემაც გარკვეული წრეებისათვის. თუ საზოგადოების რჩეულ ნაწილს აღტაცებისაგან, ამ ლექსების მომხიბვლელობისაგან თავბრუ დაესხა, ნაწილი მტრულად განეწყო, რადგან ესმას მოსვლამ დაადასტურა ერთი უეჭველი ჭეშმარიტება, რომ შემოქმედი - პოეტი, მხატვარი, მუსიკოსი, ეს არის უპირველეს ყოვლისა, სულის გაცხადება. მას თავისი შემოქმედებით მოაქვს ზეციური სამყაროს, ზესთასოფლის გამოცდილება ამქვეყნად და გვაზიარებს ღვთაებრივ სიმაღლეს და მშვენიერებას", - წერდა რეზი თვარაძე.
ესმას ჭეშმარიტი სიცოცხლე მისი უეცარი გარდაცვალების შემდეგ, 1999 წლის 31 იანვრიდან დაიწყო. გამოიცა წიგნები, ალბომები, ეწყობა გამოფენები...
პირველივე გამოფენაზე, 2000 წლის 5 თებერვალს, საქართველოს ეროვნულ გალერეაში მოსული, ხელოვნების დამფასებლები დარწმუნდნენ, რომ ესმა ნამდვილად დიდი, საინტერესო ფერმწერი იყო. "გულისტკივილს გვიმსუბუქებს მისი უზარმაზარი დანატოვარი, მისი შემოქმედება, ბრწყინვალე მხატვრობა და ბრწყინვალე პოეზია", - ბრძანა მაშინ ემირ ბურჯანაძემ. აღტაცებას გამოხატავდნენ ქართველი თუ უცხოელი სტუმრები, ხელოვნების ექსპერტები. მის პოეზიას, მოსაზრებებს, ფორმულებს, შეგონებებს, მანამდე არარსებულ სიტყვებს, ჭეშმარიტი სიტყვით ხელოვნების ნიმუშებს უწოდებდნენ ლიტერატურის კრიტიკოსები.
ქართველი ჟურნალისტის და ამერიკელი დიპლომატის ქორწილი ვაშინგტონში - "ძალიან ბედნიერები ვართ, რომ ვიპოვეთ ერთმანეთი"
უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის ყოფილი კანდიდატი თამთა თოდაძეზე - "რა ბრიჯიტ ბარდო ესა მყავს, რა აბია ასეთი ნეტავ"
