ირანის უკანასკნელი შაჰის ბავშვობის მეგობარი, რომელიც საქართველოს ენციკლოპედიაშია შესული

ცოტა ხნის წინ ქართულმა საზოგადოებამ გაიცნო ირანელი დიდგვაროვანის ახალგაზრდა შთამომავალი, 23 წლის ზურა ფათემი, რომელიც თავს მუჰამედის შთამომავლად თვლის. იგი საქართველოში ქრისტიანად მოინათლა… (იხილეთ ვიდეო) ბუნებრივია, ამან დიდი ინტერესი გამოიწვია. ზურას ბაბუა, მორთეზა ფათემი გენერალი იყო. ირანში დაბადებული და გაზრდილი დიდგვაროვანი რამდენიმე ენას ფლობდა, იყო პროფესორი და ბევრს მოგზაურობდა. ფათემმა რამდენიმე ენაზე თარგმნა "ვეფხისტყაოსანი", ნიკოლოზ ბარათაშვილის ლექსები და სხვა ქართული ნაწარმოებები.

მორთეზა ფათემის კიდევ ერთი შვილიშვილი ინგა ფათემი დეტალურად გვიამბობს დიდგვაროვანი ბაბუას იმ წვლილზე, რომლის გამოც ირანელი პოლიგლოტი საქართველოს ენციკლოპედიაში შევიდა. აღსანიშნავია რომ, საქართველოს პირველი პრეზიდენტის ვაჟი კოკო გამსახურდია ფატემის ნამოწაფარი იყო და თავის პედაგოგზე განსაკუთრებული სიყვარულით საუბრობს...

"მორთეზა მეჰდი ფათემი გავიცანი 1979 წელს, როდესაც პროფესორ ალ. გვახარიას რეკომენდაციით მივედით მასთან. "ბეფარმაიდ, ბეფარმაიდ" გვითხრა და თავაზიანად შემიპატიჟა. მას სწავლების სრულიად განსაკუთრებული მეთოდი ჰქონდა, კერძოდ, დასურათებული ტექსტებით ასწავლიდა. საოცრად დახვეწილი და ზრდილობიანი ბატონი გახლდათ. მასში ევროპულობა სამათასწლოვან ირანულ კულტურასთან იყო შერწყმული. მორთეზა მეჰდის არაერთგზის დავუპატიჟივართ ჩაიზე, რომელსაც ის განსაკუთრებული ირანული ფიალებით მოგვართმევდა, ირანული მურაბების და ტკბილეულობის თანხლებით. მან რამდენიმეჯერ მორიდებით მკითხა მამაჩემის მდგომარეობაზეც - ჩანდა, რომ იგი დიდ პატივს სცემდა ზვიად გამსახურდიას, როგორც სამართალდამცველს და დისიდენტს... მან ძალზე განიცადა მეუღლის გარდაცვალება. როდესაც სამძიმარზე მივედით, ომარ ხაიამის ერთი ლექსიც კი წაგვკითხა, რომელიც ასე იწყებოდა: "დონია დიდი, ვა ჰარ ჩე დიდი, ჰოჩასთ" (სამყარო თუ გინახავს, და რაც გინახავს, არაფერია...) მორთეზა მეჰდის ქართული ცოტათი ესმოდა, მისი შვილები კი, არჟანი და მეჰრდატი უნაკლოდ საუბრობდნენ ქართულად" - იხსენებს კოკო გამსახურდია.

ინგა ფათემი, მორთეზა ფათემის შვილიშვილი:

"ბაბუა ირანში დაიბადა. დედით და მამით სპარსი იყო. თავად ამბობდა არიელები ვართო. შაჰის გვარის შემდეგ ჩვენი გვარი ირანში ყველაზე წარჩინებულია. ბაბუა იმასაც კი ამბობდა, რომ ჩვენი გვარი კიდევ უფრო დიდებულია, ვიდრე შაჰის გვარიო... და-ძმანი ჰყავდა, ყველანი ძალიან მდიდრები იყვნენ, ერთ-ერთი დის სახლში ოქროს მონეტებით მორთული ჭაღი და ისეთი სიმდიდრე იყო, ჩვენ რომ სამეფო ოჯახებზე გვსმენია... ბაბუამ სამხედრო აკადემია ირანის შაჰთან, - მოჰამედ რეზა ფეხლევთან ერთად დაამთავრა. 27 წლის ასაკში კი ირანის კონტრდაზვერვის პოლკოვნიკი გახდა. მისი ძმები და ბიძაშვილებიც სამხედრო პირები იყვნენ. ბაბუას ბიძაშვილი -ჰოსეინ ფათემი ირანის პრემერ-მინისტრი გახლდათ... შაჰთან ბაბუა ყველაზე მეტად იყო დაახლოვებული. მარტო ბაბუას ჰქონდა შაჰის ბიბლიოთეკაში დაშვების უფლება. როდესაც ბაბუა ავად გახდა, შაჰმა პირადად ინახულა. ისინი ბავშვობის მეგობრები იყვნენ და არ არის გასაკვირი ასეთი სიახლოვე. 1943 წელს ირანში, თეირანის კონფერენციაზე ბაბუა შაჰის პირადი გვარდიის წარმომადგენლებთან ერთად იცავდა თეირანის ქუჩებს. განსაკუთრებულად ერთგული იყო თავისი ქვეყნის. არა მარტო ბაბუა, მისი ნათესავებიც ძალიან პატრიოტები იყვნენ. ბაბუამ სამ ომში მიიღო მონაწლეობა ირანში ცხოვრებისას. ებრძოდა აზერბაიჯანელებს, რომლებიც მაშინ ირანთან იყვნენ მიერთებულნი და დამოუკიდებლობა სურდათ. ასევე იომა ქურთების და ინგლისელების წინააღმდეგ. ყველგან იყო შაჰთან ერთად ლხინსა თუ გასაჭირში.

- შაჰი და ბაბუა ბოლომდე ერთგულ მეგობრებად დარჩნენ?

- შემდეგ ბევრი რამ შეიცვლა: ბაბუას და მის მომხრეებს სურდათ ჩამოეყალიბებინათ დემოკრატიული რესპუბლიკა, ირანი ძალიან მდიდარი და განვითარებული ქვეყანა იყო იმ პერიოდისათვის, დემოკრატია კი ხელს შეუწყობდა ქვეყანაში სოციალური პირობების გაუმჯობესებას, სწორედ ამისათვის იბრძოდა ბაბუა. ეს იყო მთავარი მიზეზი იმისა, რომ იგი შაჰს განუდგა... სამხედრო გადატრიალება სცადეს, მაგრამ გარე ძალების დახმარებით ე.წ. "რევოლუცია" ჩაახშეს და ბაბუა იძულებული გახდა ირანიდან წასულიყო.

ძალიან ბევრი სამხედრო მოღვაწე დახვრიტეს, მათ შორის ბაბუას ახლო ნათესავები, მისი ბიძაშვილი, იმ დროს ირანის პრემიერ-მინისტრი - ჰოსეინ ფატემი, მაგრამ შაჰმა ბაბუას ქვეყნის დატოვების საშუალება მისცა. ბაბუა ირანიდან ჩინეთში გაემგზავრა, სადაც 7 წელი იცხოვრა. ამ პერიოდიდან იწყება ბაბუას აკადემიური მოღვაწეობა, პეკინისა და შანხაის უნვერსიტეტებში ასწავლიდა. იგი პოლიგლოტი გახლდათ - 7 ენას ფლობდა. ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის ლიდერის - მაო ძედუნის მმართველობის დროს პრემიერ-მინისტრმა ჩანკაი შიმ ბაბუას მედალი გადასცა, იმ დამსახურებსთვის რაც მას ჰქონდა ჩინეთში... ჩინეთის შემდეგ ბაბუა აზერბაიჯანში - ბაქოში ჩავიდა. ბაქოდან საქართველოში მოიწვიეს და რა თქმა უნდა, დიდი სიხარულით დათანხმდა... 20 წელი საქართველოში იცხოვრა და ქართული ვერ ისწავლა. ამბობდა ურთულესი ენააო. ოჯახის წევრები მას რუსულად ვესაუბრებოდთ... ბაბუამ გიორგი წერეთელთან ერთად დიდი წვლილი შეიტანა აზია-აფრიკის უნივერსტეტის დაარსებაში. უფროსი თაობის ირანისტები კარგად იცნობენ ბაბუას. ყველა იმ სახელმძღვანელოს მიხედვით გაიზარდა, რომელიც ბაბუამ ინგა კალაძესთან ერთად დაწერა, რომლითაც მე რამდენადაც ვიცი, დღესაც ასწავლიან მომავალ ირანისტებს.

- რამდენი წელი დარჩა საქართველოში?

- საქართველოში 1986 წლამდე ცხოვრობდა... ვაჟა ფშაველას, ილია ჭავჭავაძის, ნიკოლოზ ბარათაშვილის ლექსები რუსულიდან სპარსულად თარგმნა, სწორედ ამ დამსახურებისათვის შევიდა საქართველოს ენციკლოპედიაში. ყველაზე მეტად კი მეამაყება, ვეფხისტყაოსანი თარგმნა ფრანგულიდან სპარსულზე, რომელიც მე როგორც ვიცი, არ გამოქვეყნებულა. ბაბუას ენციკლოპედიიდან ამობეჭდილი ჰქონდა ის გვერდი, სადაც მასზე ეწერა და როდესაც ირანში წავიდა, თან წაიღო. ასევე წაიღო თავის დაწერილი წიგნები, სამეცნიერო ნაშრომები, მედალი, რომელიც პრემიერ-მინისტრმა ჩინეთში გადასცა... დატოვა მხოლოდ საოჯახო ალბომი, სადაც ახალგაზრდა ბაბუას ქორწილის ფოტოსურათი ინახება.

იქვე იყო ლექსი, რომელიც ბაბუამ დაწერა მაშინ, როდესაც ბებია გარდაიცვალა და ნახატი; ნახატზე ჩიტის ბუდე იყო გამოსახული, ორი ჩიტითა და ბარტყებით, ერთი ჩიტი ბუდეს ტოვებს, მეორე კი მარტო რჩება ბარტყებთან, ესეც სიმბოლური ნახატი ბებიას გარდაცვალებასთან დაკავშირებით. ბებია ახალგაზრდა გარდაიცვალა... იგი ძალიან აქტიური ქალი ყოფილა. ბაბუა კი ისეთი სერიოზული იყო, როგორც მის თანამდებობას და პიროვნებას შეეფერებოდა... 1986 წელს ბაბუამ დატოვა საქართველო და პარიზში გაემგზავრა საცხოვრებლად. ყველაზე დიდ ხანს პარიზში იცხოვრა. მაშინდელმა პრემიერ-მინისტრმა ჟაკ შირაკმა, რომელთანაც ბაბუა დაახლოებული პირი იყო, პირადად დაუნიშნა პენსია იმ პროფესიული დამსახურებისათვის, რაც მას საფრანგეთში ჰქონდა. ლექციებს კითხულობდა პარიზის ერთ-ერთ უნივერსიტეტში. საფრანგეთის შემდეგ ბაბუა გერმანიაში და ინგლისში მოღვაწეობდა.. სიცოცხლის ბოლო წლებში მთელი მსოფლიო შემოიარა... ბაბუა გერმანიაში მთელ ოჯახს გვეპატიჟებოდა, მაგრამ მამა არ წავიდა, რადგან საქართველო ძალიან უყვარს. ძალიან კარგად იცის ქართული და ვერავინ იტყვის, რომ ქართველი არ არის, არც არის გასაკვირი, ქართულ საზოგადოებაში გაიზარდა, ქრისტიანი, ქართველი მეუღლე ყავს და ქართველი მეგობრები. ბაბუა ათეისტი იყო და არ იყო მუსულმანური წესით მონათლული. - ბაბუა ბოლოს ირანში დაბრუნდა?

- თავის მიწაზე გარდაიცვალა, რაც მისთვის ძალიან ბევრს ნიშნავდა. ბაბუასთვის ისლამური ირანი ძალიან მტკივნეული იყო, რადგან სულ სხვა რამისთვის იბრძოდა. იცოდა ასეთი ირანი რომ დახვდებოდა, მაგრამ მაინც დაბრუნდა, რადგან გულმა არ გაუძლო... ირანში ჩვენ არასოდეს ვყოფილვართ. იქ არის ჩვენი წინაპრების საგვარეულო სახლი, რომელიც სავარაუდოდ დღეს მუზეუმია. თეირანში ჩვენი წინაპრების სახელობის ქუჩა არსებობს, ბიოლოგიის ინსტიტუტი ბაბუას ერთ-ერთი ძმის სახელობისაა... ბაბუა სამჯერ მყავს ნანახი. საფრანგეთში რომ ცხოვრობდა, იმ პერიოდში საქართველოში ჩამოდიოდა. ძალიან მანებივრებდა, რადგან პირველი შვილიშვილი ვიყავი და ერთადერთი გოგო. განსაკუთრებული თბილი დამოკიდებულება ჰქონდა დედაჩემთან. დედა ძალიან განათლებულია და ერთმანეთს დიდ პატივს სცემდნენ. ბაბუა იმდენად დარბაისელი იყო, რომ მამაც კი თქვენობით ესაუბრებოდა.

- თქვენ იცით სპარსული ენა?

- ბაბუას სურდა სპარსული თავის დაწერილი წიგნით ესწავლებინა ჩემთვის. მისი წიგნის მიხედვით უნივერსიტეტში სწავლობდნენ და დღესაც ყველგან ამ წიგნით ხელმძღვანელობენ. მან კი გადაწყვიტა იგივე წიგნით მესწავლა და რა თქმა უნდა, ვერაფერს მივაღწიეთ. ერთხელ ისე გავაბრაზე, დედას მოუწია ჩემს ნაცვლად ბოდიშის მოხდა.

გარეგნობით და შრომისმოყვარეობით ბაბუას ყველაზე მეტად მე მამსგავსებენ. საქართველოში დავიბადე, გავიზარდე და სულ აქ დავრჩები. ძალიან მიყვარს საქართველო და ორმაგად ვამაყობ იმით, რომ ვცხოვრობ ქვეყანაში, საიდანაც ჩემი გვარის ფესვები არ მოდის და მყავდა ბაბუა, რომელიც საქართველოს ენციკლოპედიაში შევიდა. ადამიანი, რომელმაც ქართული არ იცოდა, ალბათ, კიდევ უფრო მეტს გააკეთებდა მეტხანს რომ დარჩენილიყო საქართველოში.