საქართველოს საუკეთესო ქალი თამადები: "ეს უნაზესი და ულამაზესი ქალი დადგებოდა სოფლის თავში და პატარა ჭიქით თამადობდა..."
თამადის ინსტიტუტი ნამდვილად ქართული ტრადიციაა. როგორც წესი, ძველად თამადად ირჩევდნენ მჭერმეტყველ, პატივსაცემ და ასაკოვან ადამიანს. სუფრაზე უფროსები უმცროსებს ზრდიდნენ, კაცობის, პატიოსნების მაგალითებს აჩვენებდნენ. თამადა ხშირად იხსენებდა წარსულს, საგმირო ამბებს - ამით მტრის ხშირი თავდასხმების ხანაში, თამადის მსმენელი ახალგაზრდები პატრიოტებად იზრდებოდნენ, უმცროსები უფროსებისადმი მოწიწებას სწავლობდნენ.
ქართულ სუფრაზე ძალიან იშვიათი, თუმცა ისეთი შემთხვევებიც ყოფილა, როცა სუფრას ქალი უძღვებოდა და სტუმრების აღფრთოვანებაც დაუმსახურებია. დღეს სწორედ ასეთ ქალებზე მოგითხობთ, რადგან ბევრისთვის შესაძლოა უცნობია, რომ უბადლო თამადები იყვნენ მსახიობები ნატო ვაჩნაძე და სოფიკო ჭიაურელი, ასევე პოლიტიკოსი მედეა მეზვრიშვილი...
რეჟისორი გიორგი შენგელაია იხსენებს:
"დედაჩემი - ნატო ვაჩნაძე არაჩვეულებრივი თამადა იყო! მას ქმარი გარდაეცვალა და იმის შემდეგ თამადობდა, თორემ მამაჩემი - ნიკოლოზ შენგელაია კიდევ უფრო ბრწყინვალე თამადა იყო... დედა როცა ქვრივი იყო, ჩვენ ბავშვებს ზღაპრებს გვიყვებოდა და ჩვენს ენაზე გვესაუბრებოდა, სტუმრებთან კი თამადობას თავის თავზე იღებდა. ჩვენი ოჯახი ძალიან სტუმართმოყვარე იყო, წინაპრებიდან მოდიოდა ეს ტრადიცია... ბინაში ერთი დიდი მაგიდა და ოცი სკამი გვქონდა, მეტი არაფერი. მატერიალური კეთილდღეობა დედაჩემს არ აინტერესებდა, დემოკრატი და უბრალო ქალი იყო! მისთვის არ არსებობდა გაპრანჭული ავეჯი და მსგავსი რამეები...
როგორც მოგახსენეთ, შეუდარებელი თამადა იყო მამაჩემი, რომელთანაც იკრიბებოდნენ სასიქადულო ქართველები - გოგლა ლეონიძე, სიმონ ჩიქოვანი, რუსი მწერლები... გალაკტიონ ტაბიძის არქივში ძალიან საინტერესო ჩანაწერი იპოვეს: ჩანაწერშია, რომ ომის დროს მთავრობამ მწერლები საგურამოში გადაიყვანა, რადგან მოსალოდნელი იყო თბილისი დაიბომბებოდა. გალაკტიონი წერს, იქ ძალიან მოწყენილები ვიყავით და ამ დროს გამოჩნდა - ნიკოლოზ შენგელაია, რომელმაც ნანადირევი მოიტანა, ბევრი გვაცინა, მერე ისე ითამადა, მე მსგავსი თამადობა არ მინახავსო...
დედაჩემმა ხომ იცოდა მამაჩემი რა დონის თამადა იყო, მაგრამ იგი იძულებული იყო ეთამადა, რადგან მამაჩემი 1942 წელს გარდაიცვალა. მანაც კარგი თამადობა იცოდა, რადგან კახელი გოგო იყო. ღვინის სმაც კარგად შეეძლო. ჯანმრთელობისთვის ღვინო სასარგებლოა და დედაჩემიც და მისი დაც - კირა ანდრონიკაშვილიც ცოტა ღვინოს ყოველდღე სვამდნენ და ბავშვებსაც გვასმევდნენ სადილზე ნახევარ ჭიქას. კარგ, სუფთა წითელ ღვინოს უგზავნიდნენ გურჯაანიდან...
დედას თამადობა მეც კარგად მახოვს, იმ დროს დაახლოებით 7-8 წლის ვიყავი. ეს უნაზესი და ულამაზესი ქალი დადგებოდა ხოლმე სოფლის თავში და პატარა ჭიქით თამადობდა... არავინ არ სვამდა ღვინოს მაშინ ჩაის ჭიქით, მითუმეტეს ქალები. ჩაის - ჩაის ჭიქით სვამდნენ, ღვინოს - ღვინის ჭიქით! ზედმეტი ღვინის დალევა არც ქალებისთვის და არც კაცებისთვის სასარგებლო არ არის. ნატოს თამადობით ყველა აღტაცებული იყო! ისეთ სუფრებზე უთამადია, სადაც იყვნენ - გოგლა ლეონიძე, ვასო გოძიაშვილი, სიმონ ჩიქოვანი, თამარ ჭავჭავაძე... ერთხელ გოგლა ლეონიძემ აღფრთოვანებულმა უთხრა - ნატო, შენ რა კარგი ქართულით ლაპარაკობო და დედაჩემმა უპასუხა, გოგლა მე გურჯაანში ვარ გაზრდილიო...
მხატვარი ნიკუშა შენგელაია იხსენებს:
"დედაჩემი - სოფიკო ჭიაურელი ნამდვილად კარგი თამადა გახლდათ! მისი თამადობა სულ იუმორზე იყო აგებული... საქართველოში ცოტა წარმოუდგენელია ქალი თამადა, მაგრამ სოფიკო მოგეხსენებათ ყოჩაღი იყო... ექსპრომტი სადღეგრძელოები ჰქონდა, არა დანომრილი. თუმცა ტრადიციულ, ქართულ სადღეგრძელოებს არ გამოტოვებდა...
- ამბობენ, რომ კოტე მახარაძეს და სოფიკო ჭიაურელს დუეტში მიჰყავდათ სუფრები...
- დიახ, მაგრამ ბოლოს სოფიკომ კოტეს მთლიანად ჩამოართვა თამადობა. საერთოდ სოფიკომ იმიტომ დაიწყო თამადობა, რომ კოტესთვის დალევა აღარ შეიძლებოდა... ჩვენი სახლი ფაქტიურად სასტუმრო იყო. თუ ვინმე გამოჩენილი ხელოვანი, მწერალი და ცნობილი პირი ჩამოდიოდა, ყველა აქ მოდიოდა. აღარაფერს ვამბობ სოფიკოს და კოტეს აქაურ მეგობრებსა და კოლეგებზე. სახლის კარი ფაქტიურად არც იკეტებოდა...
ფოტოზე: სოფიკო ჭიაურელი; რუსი მსახიობი ალექსანდრე პეტრენკო
ვინ მოთვლის რამდენი სუფრა და სტუმარი იყო, რამდენს თამადობდნენ, მღეროდნენ, ხუმრობდნენ და მხიარულობდნენ... ნინო რამიშვილი და სოფიკო ცეკვავდნენ და მათ რასტრაპოვიჩიც კი აცეკვეს. სხვა ქვეყნის პრეზიდენტებიც ყოფილან აქ სტუმრად და ამ სუფრებს სოფიკო უძღვებოდა ხშირად... სომხეთის და სხვა ქვეყნის პრეზიდენტებს უცეკვიათ და "თბილისოც" კი უმღერათ სუფრაზე..."
მსახიობი იმედა კახიანი იხსენებს:
"ძალიან კარგი თამადა იყო – მედიკო მეზვრიშვილი... მე ვყოფილვარ მის სუფრებზე და საუკეთესოდ მახსოვს. ეს ქალი ძალიან გულწრფელი და მშრომელი იყო, გასაოცარი ენერგიის პატრონი. სამაგალითო იყო მამაკაცებისთვისაც კი. საქმეზე მკაცრად მომთხოვნი და თვითონაც დიდი პასუხისმგებლობის მქონე. ქვრივ-ობლების განმკითხავი, ყველას ეხმარებოდა...
სუფრაზე მახსოვს ძალიან კარგად მეტყველებდა და რასაც ამბობდა, ყველაფერი დამაჯერებელი იყო! საერთოდ ქართველი თამადა მართალი უნდა იყოს! დღეს არიან თამადები, რომლებმაც ძალიან ბევრი ლექსები იციან, ხუმრობაც, ჯამბაზობენ, მაგრამ ეს არ არის თამადობა! კარგი თამადა ის არის, რომელსაც არ ჭირდება მოწოდება, აბა ჩუმად იყავითო...
მედიკო, რომ საუბრობდა, მონუსხულები ვუსმენდით. ის არ ცდილობდა ვინმესთვის თავი მოეწონებინა. კახეთში ღვინის სმაც იციან და თამადობაც, მაგრამ ბევრ სუფრაზე მედიკო იყო თამადა, თვითონ ბევრ ღვინოს არ სვამდა. იგი ყველა ღირშესანიშნავ დღეს აღნიშნავდა და თბილისიდანაც გვეპატიჟებოდა. ხშირად შემთხვევითაც შევხვედრივართ და სუფრაზე მივუწვევივართ...
ფოტო: საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბილბლიოთეკა; ხელოვნების სასახლე;
მთავარი ფოტო: სოფიკო ჭიაურელი და სტისლავ რასტრაპოვიჩი