ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ აგვისტოს ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ აგვისტოს ნომერი #8(104), რომელშიც წაიკითხავთ:

გენერალ მაყაშვილის თავდადება

მას შემდეგ, რაც რუსეთმა თავისი დიდმპყრობლური ფრთა კავკასიას გადმოაფარა, ქართველი თავადაზნაურობა სამხედრო განათლებას რუსეთში იღებდა და ვალდებული იყო, სამხედრო სამსახური იქვე გაეგრძელებინა. მათი ნაწილი სამშობლოში არც დაბრუნებულა. თუმცა, გულანთებულ მამულიშვილებს არ შეეძლოთ გულგრილად ეცქირათ, როგორ იბრძოდა მათი ქვეყანა უთანასწორო ბრძოლაში დამოუკიდებლობისთვის და უცხო მხარის დიდებისთვის ბრძოლას სამშობლოსთვის თავგანწირვა ერჩიათ.

რუსეთის არმიის გენერალმა აბელ (ბალო) მაყაშვილმა თავი გამოიჩინა იაპონიასთან ომისას, პირველი მსოფლიო ომის დროს იგი დასავლეთის ფრონტზე იბრძოდა. მისი თავდადება არაერთი უმაღლესი ჯილდოთია აღნიშნული. სამშობლოში გენერალი დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე რამდენიმე თვით ადრე დაბრუნდა და მალე ახალციხის მაზრის გენერალ-გუბერნატორის პოსტი დაიკავა. აქ თავმოყრილი იყო საქართველოს სამხედრო ნაწილები გენერალ ბალო მაყაშვილის ხელმძღვანელობით.

1918 წლის მუდროსის ზავით, თურქეთმა თავისი ჯარის ნაწილები ბათუმიდან გაიყვანა და მისი ადგილი ქართულმა არმიამ დაიკავა. თურქეთი მაინც ცდილობდა გავლენის შენარჩუნებას. საამისოდ საიმედო დასაყრდენს წარმოადგენდა სერვერ ბეგ ათაბაგი. 1918 წლის 3 დეკემბერს საქართველოსა და ოსმალეთს შორის დადებული სამშვიდობო ხელშეკრულების თანახმად, თურქეთის ჯარებმა ახალციხისა და ახალქალაქის მაზრები დატოვეს. დაცლილი მაზრების დაკავება და იქ წესრიგის დამყარება კვლავ ბალო მაყაშვილს დაევალა. 4 დეკემბერს საქართველოს სამხედრო სამინისტროს სახელზე მიღებულ ტელეგრამაში ნათქვამია: "ღენერალ მაყაშვილის ნაწილი უკვე შევიდა ახალციხისა და ახალქალაქის მაზრებში. მოსახლეობა დიდი აღტაცებითა და სიხარულით ეგებება..."

როგორ წარმოედგინათ საქართველოს დროშა 1917 წლის გაზაფხულზე

ქართული დროშების ისტორია ისეთივე ძველია, როგორიც თვით ქართველი ერის ისტორია, რომელიც სათავეს ათასწლეულთა სიღრმიდან იღებს... 1914 წელს ჟენევაში ჩამოყალიბდა «საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი" (იგივე დამკომი), რომელიც I მსოფლიო ომის დაწყებისთანავე ბერლინში გადავიდა. კომიტეტმა საჯარისო შენაერთი "ქართული ლეგიონი" ჩამოაყალიბა.

მოქანდაკე იაკობ ნიკოლაძის მიერ შექმნილი სამფეროვანი (შავი, თეთრი და შინდისფერი) დროშა, 1917 წლის 19 ნოემბერს აფრიალდა, როცა თბილისში საქართველოს ეროვნული საბჭოს პირველი ყრილობა გაიხსნა. რამდენიმე თვის შემდეგ ეს დროშა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სახელმწიფო დროშად იქცა.

საგულისხმოა, რომ ნახევარი წლით ადრე, 1-ლ მაისს, გაცემულია ოფიციალური დოკუმენტი - საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტს თამარ მეფის ორდენით დაუჯილდოებია გრაფი ფრიდრიხ-ვერნერ ფონ დერ შულენბურგი. საბუთზე გამოსახული თამარ მეფის ორდენის ორივე მხრიდან აღმართულია დროშა - წითელი (შინდისფერი) და შავი ჰორიზონტული ზოლებით. ბუნებრივია, ისმის კითხვა, რატომ იყო მაინცდამაინც ეს ფერები?

"ვეფხისტყაოსანში", რომელიც გარკვეულწილად ქართულ სინამდვილესაც ასახავს, ვკითხულობთ: «ავმართე დროშა მეფისა, / ალმითა წითელ-შავითა». პროფესორები აპოლონ სილაგაძე და გოჩა ჯაფარიძე 20 წლის წინ გამოცემულ თავიანთ ბროშურაში წერდნენ: «დროშები ფერთა ასეთი შეხამებით არ არსებობდა ჩვენს მეზობელ არც ისლამურ სამყაროში, არც ბიზანტიაში. ამჯერად არა აქვს პრინციპული მნიშვნელობა, მოტანილი სტრიქონი რუსთველურია, თუ ჩანამატი, - ორსავე შემთხვევაში საქართველოში არსებობდა ტრადიცია, რომ შავი ფერი ალამზე, წითლის გვერდით, სულაც არ არის არაჩვეულებრივი და მიუღებელი».

ღმერთი და მეფე

მეფის ხელისუფლების ღვთაებრიობის კონცეფცია ქრისტიანობის წიაღში ჩაისახა. ამ იდეის ფესვები ძველი და ახალი აღთქმის წიგნებშია. თუმცა, როცა ანტიკური წარმართობის გავლენით რომის იმპერატორმა თავი ღმერთად გამოაცხადა, მორწმუნეთა დამოკიდებულება მკვეთრად უარყოფითი იყო. ქრისტიანთათვის მიუღებელი იყო მეფის ღმერთად აღიარება და მისი კულტად ქცევა, იმავდროულად, მორწმუნენი ხაზს უსვამდნენ უზენაესი საერო ხელისუფლებისადმი მორჩილების აუცილებლობას.

იმპერატორმა კონსტანტინე I-მა (306-337) მილანის ედიქტით ქრისტიანთა დევნა აკრძალა, ხელი შეუწყო ქრისტიანობის, როგორც დაწინაურებული რელიგიის განმტკიცებას და ეს ფაქტი საკვანძო მნიშვნელობის აღმოჩნდა. დიდი ხნის განმავლობაში, დევნილი ქრისტიანებისთვის რომის იმპერატორის ტიტული ანტიქრისტიანულ ქმედებებთან ასოცირდებოდა, მაგრამ ახლა იმავე იმპერატორის ინსტიტუტში ეკლესიის მფარველი და შემწე დაინახეს. წარმართი იმპერატორი ქრისტიან ხელისუფლად გადაიქცა. ამ ცვლილებას სახელწოდებაც მიუსადაგეს: “ღმერთი იმპერატორიდან - ღვთის ნებით იმპერატორამდე”.

ქრისტიანთათვის საერო ხელისუფლება გახდა არა მარტო ღვთისგან დადგენილი, არამედ ნაკურთხიც. თუკი აქამდე იმპერატორისადმი დამოკიდებულება მორჩილებით შემოიფარგლებოდა, ახლა ადამიანებს იმპერატორი სიხარულით უნდა მიეღოთ, ჰყვარებოდათ, როგორც ღვთისგან მოვლენილი წყალობა ეკლესიის, სარწმუნოების დასაცავად და გასაძლიერებლად.

IV-IX საუკუნეების ევროპაში ჩამოყალიბდა საერთოდ უზენაესი საერო ხელისუფლებისადმი დამოკიდებულება, რომლის მიხედვითაც მონარქი უკვე განსაკუთრებული მადლის მატარებელია. მეფე იქცევა ღვთის ნების აშკარა, ხილულ გამოვლინებად. სასულიერო პირებიცა და წმინდა მამებიც უკვე ქადაგებდნენ და აყალიბებდნენ მონარქის ინსტიტუტის ღვთისგან წარმომავლობის მთავარ პრინციპებს...

თელოვანის ჯვარიპატიოსანი: ქართული ხუროთმოძღვრების ძიების ხანის (VII-IX სს.) ერთ-ერთი საუკეთესო ნიმუში ქართლის გულში

სოფელ ქსოვრისის აღმოსავლეთით, ნაქალაქარ თელოვანის ტერიტორიაზე შემორჩენილია მრავალმხრივ გამორჩეული ძეგლი - ქართული ხელოვნების ისტორიის ე.წ გარდამავალი შუა საუკუნეების ხანისა. განმარტოებით, უკაცრიელ მინდორში მდგომი, რიყისა და შირიმის ქვით ნაგები გუმბათოვანი ტაძარი შორიდანვე იტაცებს თვალს და თავისთან იხმობს არა მარტო მომლოცველებს, არამედ მოყვარულ და პროფესიონალ ხელოვნების მოტრფიალეებს. უპირველესად აღსანიშნავია ტაძრის არქიტექტურული იერსახე. თელოვანის ჯვარიპატიოსნის ეკლესია VIII-IX საუკუნეებით თარიღდება. ტაძრის გუმბათი გარედან შემკულია თაღედით, რაც ქართულ ხუროთმოძღვრებაში პირველ შემთხვევად არის მიჩნეული. გუმბათში დატანილია რამდენიმე წრიული სარკმელი, რომლებითაც შიდა სივრცე დამატებით არის განათებული. ამგვარი სარკმლები უფრო ადრე მხოლოდ წრომში გვხვდება. არქიტექტურული გამორჩეულობის გარდა, თელოვანის ტაძრის კომპოზიციურ სრულყოფილებას დახვეწილი რელიეფური მორთულობებიც განაპირობებს.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

• მოკლე ამბები. ჩინეთის საგანძურს საფრთხე ემუქრება
• ახალი ამბები. მითანის იდუმალი იმპერიის ქალაქს ტიგროსი მალავდა
• ახალი ამბები. პირველი ჰომო საპიენსი ევროპაში?!
• ჩვენებურები. ჰაირი ჰაირიოღლუ: “ჩემი სურვილია, დავანახვო თურქეთს საქართველო”
• საქართველოს ქალები. «დედათა საკითხი» საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში
• უფლისწული, რომელსაც დავით გურამიშვილმა «დავითიანი» მიაბარა
• საერო სასჯელები გაერთიანებული საქართველოს სამეფოში (XI-XIII სს.) / «უსამართლოდ გინებისთვის» დამნაშავე 10 ათასი თეთრის გადახდით ისჯებოდა...
• ყაჩაღობის ისტორიიდან. რამდენიმე ეპიზოდი ყაჩაღად გავარდნილი თავადის ცხოვრებიდან
• სამოსელი ქართული. ქართველთა თავსაბურავი - სამეფო გვირგვინი
• აგვისტოს ომის ექო. რუსეთ-საქართველოს ომი არ დასრულებულა!..
• პერსონა. გრიგოლ წერეთელი - დიდი ელინისტი და პაპიროლოგი
• თეთრი მონობა. ევროპელები მონათვაჭართა ჯურღმულებში
• სადაზვერვო თამაშები. ვინ იყო ლი ჰარვი ოსვალდი (დასასრული)