ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ თებერვლის ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის“ თებერვლის ნომერი #2(110), რომელშიც წაიკითხავთ:

ქართველთა კვალი ელადის გულში - ტაო პენტელის მონასტრის საიდუმლოებანი

საბერძნეთში, ქალაქ ათენის ცენტრიდან 20 კილომეტრის დაშორებით, პენტელიკის მთების აღმოსავლეთ მხარეს მდებარე ქედზე, მყუდრო გარემოში განმარტოებით დგას ქვის გალავნით შემოზღუდული დედათა სავანე - “პანტოკრატორის მონასტერი ტაო პენტელი (დაუ პენდელი)” ანუ “მონასტერი ტაო”.

სპეციალისტთა საერთო აზრით, ტაო პენტელის მონასტრის მთავარი ტაძრის (კათოლიკონი) ხუროთმოძღვრება აშკარად განსხვავდება ბერძნული სივრცის საზოგადოდ მიღებული სტანდარტების არქიტექტურისგან, რის შედეგადაც ეს შენობა არ ჰგავს არც ერთ სხვა ბერძნულ მართლმადიდებლურ ტაძარს.

საინტერესოა, რომ აზრი მონასტრის მთავარი ტაძრის ხუროთმოძღვრებაში ქართული კვალის არსებობის შესახებ ბერძენ მეცნიერთა წრეში საკმაო ხანია არსებობს. ისევე როგორც ადგილობრივი ტრადიცია მონასტრის კარიბჭესთან აღმართული, ქვით ნაშენი მასიური კოშკის ქართული წარმომავლობის შესახებ.

სპეციალისტები ხაზს უსვამენ კოშკისა და მთავარი ტაძრის მშენებლობის ტიპოლოგიურ ერთგვაროვნებას და მათ მონასტრის დაარსების თანადროულ ნაგებობებად განიხილავენ. იყო თუ არა ეს მონასტერი თავის დროზე ქართველთაგან დაარსებული, თუ ამ შემთხვევაში საქმე მხოლოდ ქართული საეკლესიო ხუროთმოძღვრების გავლენასთან გვაქვს, ამ კითხვებზე ზუსტი პასუხი სავანის მკვლევართა წრეში დღემდე არ არსებობს.

ხაზგასასმელია ის გარემოებაც, რომ დისკუსია ამ თემაზე ქართველი სპეციალისტების მონაწილეობის გარეშე მიმდინარეობდა. არადა, ადგილზე გავრცელებული გადმოცემა დღემდე ჯიუტად ამტკიცებს, რომ ტაო პენტელის მონასტერს საფუძველი უცნობმა შეძლებულმა ქართველმა წარჩინებულმა ჩაუყარა...

ქართული გერბის უძველესი ნიმუშები უცხოურ წყაროებში

ქართული სახელმწიფო გერბის ჩვენამდე მოღწეულ უძველეს გამოსახულებათა მნიშვნელოვანი ნაწილი დაცულია უცხოენოვან წყაროებში. მათგან ყველაზე ძველი თარიღდება XV საუკუნის 80-იანი წლების დასაწყისით და ქრონოლოგიურად ემთხვევა საქართველოს ერთიანი სამეფოს დაშლის პერიოდს, რაც ფაქტობრივად 1466 წელს მოხდა, თუმცა იურიდიულად - 1490 წელს გაფორმდა.

გერმანელ რაინდსა და მკვლევარს, ქალაქ კონსტანცის ბურგომისტრ კონრად ფონ გრიუნენბერგს ეკუთვნის 1483 წლით დათარიღებული ნაშრომი, ე.წ. საგერბე, სადაც შეტანილია იმდროინდელი სახელმწიფოებისა და არისტოკრატიის გერბების 2293 ვარიანტი.

საქართველოს გერბის ერთ-ერთ ნიმუშზე, მეწამულ (მუქ წითელ) ფონზე გამოსახულია ოქროს სამეფო გვირგვინი, რომელიც ორ ხელს უპყრია. საქართველოს გერბის მეორე ნიმუშზე - ოქროსფერ ფონზე აღბეჭდილია შავი ფერის ლომი მეწამული გვირგვინით, რომელიც მეწამული ქარქაშიდან ვერცხლისფერ ხმალს იღებს. საგერბეში ასევე შეტანილია საქართველოში ისტორიულად შემავალი მხარის, აფხაზეთის გერბის ორი, ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებული ნიმუში: 1) მეწამულ ფონზე გამოსახული ოქროს გვირგვინი ზემოდან დადგმული ე.წ. “თათრული ქუდით” (მწვანე ფერის დაბოლოებით); 2) ოქროსფერ ფონზე გამოსახული, ქვემოთ დახრილი, გადაჯვარედინებული შავი და თეთრი ფერის შუბის პირები.

იტალიელი გამომცემლის, მხატვრის, გრავიორისა და კარტოგრაფ ჯოვანი ორლანდის (XVI-XVII საუკუნეთა მიჯნა) დახატულ ქრისტიან მონარქთა გალერეაში საპატიო ადგილი უკავია ქართლის მეფის სვიმონ I-ის პორტრეტს. მას ზედა კუთხეში მიხატული აქვს გერბი - სპილო, რომელსაც ზურგზე სამხედრო ნაგებობა - ციხე ადგას. დღეს ძნელი დასადგენია, რამდენად იყენებდა ხსენებულ გერბს სვიმონ I, თუმცა ფაქტია, რომ ევროპელმა მხატვარმა ეს სიმბოლო სწორედ ამ ბაგრატოვან ხელმწიფეს დაუკავშირა.

ვიეტნამის ომის უცნობი მხარე

კაცობრიობის უდიდესი ნაწილისთვის ვიეტნამის ომი რამდენიმე საკულტო ფოტოსურათთან არის გაიგივებული, რომლებიც დასავლელმა ფოტოგრაფებმა და საინფორმაციო სააგენტოებმა გადაიღეს. მაგრამ ჩრდილოეთ ვიეტნამელებსა და ვიეტკონგელებს ასობით თავისი ფოტოგრაფი ჰყავდათ, რომლებიც ყველაზე საშიშ სიტუაციებშიც ომის ყველა ასპექტის დოკუმენტირებას ცდილობდნენ.

დაბომბვის, სროლის, გამუდმებით დაღუპვის საშიშროების წინაშე მყოფი ფოტოგრაფები აფიქსირებდნენ საბრძოლო მოქმედებებს, სამოქალაქო ცხოვრებას, ჯარების მანევრებს, წინააღმდეგობის მოძრაობას მეკონგის დელტაში თუ ომის საშინელებებს. ამ ფოტოებიდან ბევრი თვით ვიეტნამშიც არ უნახავთ.

1990-იან წლებში ფოტოჟურნალისტებმა ტიმ პეიჯმა და დაგ ნივენმა გადარჩენილი ფოტოგრაფების მოძიება დაიწყეს. ზოგს მთელი პაკეტი აღმოაჩნდა გამოუყენებელი ნეგატივებით, შენახული ფირები სხვებმაც გამოაჩინეს...

ასიზის წმინდა ფრანჩესკოს ბაზილიკა

ასიზის წმინდა ფრანჩესკოს ბაზილიკა წმინდანის მშობლიურ ქალაქში დგას და მამათა მონასტრის არქიტექტურული ანსამბლის ნაწილია. ბაზილიკა აგრეთვე არის ფრანცისკანელთა მთავარი ტაძარი და იტალიაში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ქრისტიანთა მოსალოცი ადგილი, რომელიც იუნესკომ 2000 წელს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში შეიტანა.

ბაზილიკა ზედა და ქვედა ეკლესიებისგან შედგება. ზედა ეკლესიის ინტერიერი იტალიური ადრეული გოტიკის გამორჩეული ნიმუშია. მშენებლობა წმინდა ფრანჩესკო ასიზელის კანონიზაციის შემდეგ მალევე დაიწყო, პრაქტიკულად ერთდროულად. პირველი ქვა საძირკველში 1228 წლის 17 ივლისს საზეიმოდ ჩაიდო. ბაზილიკა რომანული და გოტიკური სტილების სინთეზია, თუმცა, იტალიური საეკლესიო არქიტექტურის მთავარი დეკორატიული ღირსება ფრესკებია. ორივე ეკლესიაში მრავალრიცხოვანი ფრესკები შესრულებულია რომაული თუ ტოსკანური სკოლების გვიანი შუა საუკუნეების გამოჩენილი მხატვრების, მათ შორის ჯოტოს, სიმონე მარტინის, ჩიმაბუეს, პიეტრო ლორენცეტისა და სხვათა მიერ.

ყველაზე ადრეული ფრესკები ქვედა ეკლესიაშია, სადაც ჩიმაბუე და ჯოტო (მოწაფეებით) ჯერ კიდევ მშენებლობის დროს მუშაობდნენ. მაგრამ მათ გვერდით სხვადასხვა პროექტზე მრავალი სხვა მხატვარიც მუშაობდა, რომელთაგან ბევრის ვინაობა უცნობია. ასიზიში სახელგანთქმული “ფრესკული ციკლის” შექმნას, რომელიც 1260 წლიდან დაიწყო, საუკუნე-ნახევარი დასჭირდა. ქვედა ეკლესიიდან მხატვრებმა ზედა ეკლესიაში გადაინაცვლეს და მისი მოხატვის შემდეგ, ქვედა ეკლესიას, მის კაპელებსა და კრიპტას მიუბრუნდნენ...

დიდი მხატვრების უამრავი ნამუშევარი წმინდა ფრანჩესკოს ბაზილიკას იტალიურ ხელოვნებისთვისაც უნიკალურ მნიშვნელობას ანიჭებს.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

• მოკლე ამბები. ქარების კოშკის საიდუმლო / მსოფლიოს უძველესი მეტეოროლოგიური სადგური
• უახლესი ისტორია. ეროვნული ღირსება და “უკვდავი” ილუზიები / ნიკო ნიკოლაძის საუკუნის წინანდელი სტატია და მისი გამოძახილი
• სამოსელი ქართული. ქართველთა თავსაბურავი - კუნწულებიანი ქუდები
• პერსონა. კაცი, რომელიც დააკლდა ქართულ მუსიკას
• ეთნოლოგია, ქართული ხითხუროობის დიდოსტატები
• უცნობი დოკუმენტები. ბოლშევიკური ორპირობით ივანე ჯავახიშვილის წინააღმდეგ
• სადაზვერვო თამაშები. ნიკოლა გეშევისა და ლავრენტი ბერიას დაუსწრებელი ომი / ბულგარელი ფუშე მასონების წინააღმდეგ (დასასრული)
• კინოს ისტორიიდან. პატარა, ძალიან სერიოზული კაცი, რომელიც მთელ საფრანგეთს აცინებდა!