"გარდასულები" - თქვენს თაროზე "გარდასული" წიგნი

"ტრანსმუტაცია" და "გარდასულები" _ ამ ორ წიგნს თანამედროვე ქართველი ავტორის არასტანდარტული, ორიგინალური ხედვა და თხრობის განსხვავებული სტილი აერთიანებს. მწერლის ინტერვიუს წაკითხვის დროს, ამაში თავად დარწმუნდებით და თუ აქამდე არ იცნობდით მისი ნაწარმოებების გმირებს, ახლა აუცილებლად გაგიჩნდებათ მათთან დაახლოების სურვილი, ზოგიერთ მათგანში საკუთარ თავსაც ამოიცნობთ და ბევრ რამეზეც დაფიქრდებით...

პროფესიით ლიტერატორი იაგო თვალაბეიშვილი გამომცემლობა "პალიტრა ელის" ლიტერატურული კონკურსის "გახდი ბესტსელერის ავტორი 2018-ის" გამარჯვებულია. რომანით "ტრანსმუტაცია" იგი ლიტერატურული პრემია "ლიტერას" ლაურეატიც გახდა ნომინაციაში _ `2018 წლის საუკეთესო ლიტერატურული დებიუტი~.

"გარდასულები" ავტორის ახალი წიგნია. აღსანიშნავია, რომ ეს მოთხრობების კრებული მის მიერ შექმნილი ილუსტრაციებითაა გაფორმებული.

იაგო თავისი ნაწარმოებების შესახებ მოგვითხრობს:

_ ჩემი მეორე წიგნი _ „გარდასულები“ სულ ახლახანს გამოვეცი და გამოხმაურება უკვე მოჰყვა. მაგალითად, ფილოლოგიის დოქტორმა, შესანიშნავმა ლიტერატორმა და გერმანისტმა, ლევან ცაგარელმა ასეთი რამ თქვა: „გარდასულები“ ნამდვილი ტექსტია, სახელდახელოდ შეთხზული ენობრივი ქსოვილია, რომელშიც ყველა ეპიზოდი, ყველა ადგილი, ყველა მოქმედი პირი, ყველა მოტივი, ყველა თემა მიზეზშედეგობრივადაა ერთმანეთთან გადაჯაჭვული, თუმცა ეს ძალიან დახვეწილად, თითქმის შეუმჩნევლად, ელიფსური კონსტრუქციების ოსტატური გამოყენებითაა გაკეთებული ისე, რომ მკითხველს თავიდან შეიძლება მოეჩვენოს, თითქოს რამდენიმე დამოუკიდებელ მოთხრობასთან აქვს საქმე. სინამდვილეში კი ყველა ეპიზოდი ერთიანი კონსტრუქციის განუყოფელი ნაწილია. ამ კონსტრუქციის ფოკუსში მოქცეულია თანამედროვე ქართული საზოგადოების ყველაზე უფრო ქვედა, სუბალტერნული, ხმის არმქონე და უგულებელყოფილი, ვითომ არარსებული ფენის უჩინარი წარმომადგენლები _ ტაქსისტები, მზარეულები, ფერმერები, ლოთები, თაღლითები, მაჩანჩალები, მიყრუებულ სოფელში მცხოვრები მოხუცები, მიგრანტი მუშაკები, ფსიქიკურად სამუდამოდ ტრავმირებული ჯარისკაცები...“ ფილოსოფოსმა გიორგი მაისურაძემ კი ჩემს მოთხრობებთან დაკავშირებით, აღნიშნა: „ესაა ქვესკნელური თხზულებები, რომელიც ყოველგვარი შელამაზების გარეშე გვესაუბრება ჩვენს რეალობაზე“.

მართლაც, „გარდასულები“ მრისხანე ტექსტია. აქ ვერ ნახავთ თითიდან გამოწოვილ თემებს. არც ვარდისფერი სათვალიდან იყურებიან გმირები და არც გამოგონილ პრობლემებზე მოგვითხრობენ. სამი მოთხრობაა, ძალიან ბევრი შემზარავი ამბით, რომლის წასაკითხადაც მკითხველს დიდი გამბედაობა მართებს.

_ როგორ დაიწერა „გარდასულები“?

_ წელიწადნახევრის წინ დავიწყე. ვწერდი და პარალელურად ლიტერატურულ გაზეთებში ვაქვეყნებდი. გარდა ტექსტისა, ილუსტრაციებზეც მე ვიმუშავე. ამასთან, წიგნის გარეყდაზე ჩემივე ნახატია დატანებული, რომელიც ზედმიწევნით კარგად გადმოსცემს წიგნის არსს. აქვე, მინდა ყურადღება გავამახვილო წიგნის სარჩევზე. იცით, როგორია? ორიგინალური, ძალიან განსხვავებულია. მეეჭვება, სადმე ნახოთ მსგავსი. აი, როდესაც წიგნს გადაშლით, ამაში თქვენც დამერწმუნებით.

_ რას დაინახავს, რას გაიგებს მკითხველი თქვენი ნაწარმოებიდან?

_ ზოგადად, ტექსტი, როგორც ასეთი, პრეტენზიული რამაა. ხანდახან ღმერთსაც კი ვამსგავსებ ხოლმე. ყველა ინდივიდუალურად ხედავს და აღიქვამს ტექსტს, ისევე როგორც ღმერთს და მოკლედ, ყველას თავისებურად ესმის ნებისმიერი ერთი ტექსტის, ამიტომ რთულია ვთქვა, ვინ რას დაინახავს. მაგრამ, ერთი კია, მინდა მკითხველს ვაჩვენო, თუ სად ვცხოვრობთ, რა პირობებში გვიწევს არსებობა. „გარდასულები“ თანამედროვეობის ერთგვარი, ოღონდ, ლიტერატურული დიაგნოზია. მითხრეს, სანდო დიაგნოზიაო, მკაცრი, თუმცა, უდავოო, სევდიანი, მაგრამ არა პათეტიკურიო. ერთი სიტყვით, მკითხველს ისეთ საქართველოს ვაჩვენებ, თან ისეთი კუთხით, რომ შესაძლოა, ამაზე აქამდე არც დაფიქრებულიყო. ოღონდ, მთავარია მენდონ. ნდობა _ ეს ისეთი რამაა, რომელიც აუცილებლად უნდა არსებობდეს წიგნის გადაშლამდე. თუ ავტორს, ავტორს კი არა _ მწერალს არ ენდობი, მაშინ, მგონი, არც კი ღირს წიგნის წაკითხვა. მწერალს ბოლომდე უნდა მიჰყვე, ბოლო აბზაცამდე და მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყო განსჯა.

_ ძირითადად, რა ასაკისაა მკითხველი?

_ კარგი შეკითხვაა. „ტრანსმუტაციის“ წაკითხვა 14, 15, 16 წლის ბავშებმაც სცადეს, მაგრამ, რაოდენაც სამწუხარო არ უნდა იყოს, იმედგაცრუებულები დარჩნენ. რა ვქნა, ვერ გამოვდექი საბავშვო მწერლად. არც მომეტებული რომანტიზმი მახასიათებს. იმიტომ ვწერ, რომ ხმამაღლა ლაპარაკი არ შემიძლია. იმიტომაც ვწერ, რომ ჩემი თვალით დანახული სამყარო დავანახვო სხვებს, ანუ, ჩემი სამყარო მინდა რომ გავაზიარო. და რაზე ვწერ? ბევრ რამეზე, განსაკუთრებით, თანადროულობის ერთ-ერთ მძიმე სენზე _ გულგრილობაზე, დაუნდობლობაზე, თანაუგრძნობლობაზე და არარსებულ თანაგანცდაზე. აქვე, ვისარგებლებ მოცემულობით და „რომანის“, როგორც ლიტერატურული ჟანრის მნიშვნელობაზე გავამახვილებ ყურადღებას: ალბათ გამკიცხავენ და იტყვიან, ყველამ კარგად ვიცით, რასაა, რომ გვიხსნიო, მაგრამ არა. ძალიან ბევრმა არ იცის რომანის მნიშვნელობა და რატომღაც, ფიქრობენ, რომ რომანი მაინცადამაინც სიყვარულზე მოთხრობილ, მტლა-მტლუშის, ჩახუტებებისა და გაბუტვების ამბავს გულისხმობს. სულაც არაა ასე. ნატვრის თვალს, ესე იგი, `გუგლს~ ჰკითხეთ და ნახავთ.

_ იაგო, რა პროფესიის ხართ?

_ პროფესიით ლიტერატურათმცოდნე ვარ. ბაკალავრის სამეცნიერო ხარისხი ფილოლოგიაში მოვიპოვე, ხოლო მაგისტრის _ შედარებით ლიტერატურაში. დოქტორანტურასაც იგივე პროფილით განვაგრძობ. მოკლედ, ვსწავლობ ლიტერატურას, თუკი შეიძლება, რომ ისწავლო ეს უკანასკნელი. ძალიან მოუხელთებელი რამეა. ვერ მოისაკლისებ. თან როგორი მერყევია. შეიძლება დღეს საოცრება დაგარქვან და პოპულარობის ზენიტში იყო, მაგრამ გაივლის დრო და... ეჰ, მოკლედ, წინასწარ ვერაფერს განსაზღვრავ და დაზუსტებითაც ვერაფერს იტყვი. ბევრი ოფლი მაღვრევინა ლიტერატურული ტექსტების კვლევამ, თუმცა, ამაზე სასიამოვნო ცოტა რამე თუა ამ ქვეყანაზე. რა ჯობია იმას, როდესაც კარგად იცნობ არა მხოლოდ მშობლიურ ლიტერატურას, მითოლოგიასა თუ კულტურას, არამედ მსოფლიო ლიტერატურას, კულტურასა და მითოლოგიას. ბიბლიაზე, უნივერსალობის ყველაზე დიდ გამოვლინებაზე ხომ არაფერს ვამბობ. სხვათაშორის, ოდესღაც, სემინარიაშიც მისწავლია _ გამომაგდეს, სამწუხაროდ, კრიტიკული აზროვნება გაქვსო, თუ რაღაც ასეთი მითხრეს და მეც წავედი, ილიას უნივერსიტეტს შევეფარე. ხო, ზუსტად ასე, სემინარიიდან ილიაში. ილიას უნივერსიტეტმა ფრთები გამაშლევინა, ყველასა და ყველაფერს უფრო მეტად კრიტიკული თვალით დავუწყე სინჯვა და არავინ იფიქროს, რომ ეს ცუდია. პირიქით, კრიტიკული აზროვნების არქონამ მოგვიყვანა აქამდე, სადაც ახლა ვართ და ზუსტადაც კრიტიკული აზროვნების ქონამ გაგვაძლებინა აქამდე.

სემინარიაში ვისწავლე-მეთქი, ამიტომაცაა, რომ ბიბლიის კარგად ფლობის პრეტენზიაც მაქვს და ყველაფერი ეს, რაც მისწავლია, ჩემს ტექსტებში გადავიტანე, ოღონდ გავფილტრე, მოქმედებასა და სიუჟეტს ზუსტად მივუსადაგე და ისე, მოხდენილად მოვათავზე საკუთარ წიგნებში. ამიტომაცაა, რომ ჩემს ტექსტებში თანამედროვე ადამიანს კულტურათშორისი და მსოფლიო ლიტერატურის კონტექსტში ვესაუბრები.

_ მკითხველს კიდევ ერთხელ შევახსენოთ, რის შესახებაა თქვენი პირველი რომანი „ტრანსმუტაცია“?

_ „ტრანსმუტაცია“ კულტურათშორის დიალოგს ამყარებს ლიტერატურის ისტორიისთვის უმნიშვნელოვანეს ტექსტებთან _ ოვიდიუსიდან დაწყებული, დანტეთი გაგრძელებული და გალაკტიონის „არტისტული ყვავილებით“ დამთავრებული. ჟიური ალბათ ტექსტის დინამიკამ მოხიბლა, თან ენობრივადაც განსხვავებულია. სწორედ ისეთი ენითაა დაწერილი, როგორიც ჩვენს თანამედროვეობას ეკადრება. ოდნავ სკრაბეზული, ოდნავ ჰიბრიდულიც და ასე შემდეგ.

ამას გარდა, ფაბულასთან დაკავშირებითაც მინდა ვთქვა ერთი-ორი სიტყვა: ამბობენ, კაფკას „გარდასახვას“ შეეთამაშაო იაგო თვალაბეიშვილი. მე კი ვიტყვი, რომ არა მხოლოდ მას. თან თამაშიცაა და თამაშიც. ეს უფრო დიალოგი იყო, ვიდრე უბრალოდ გართობა და თამაში. ერთი სიტყვით, ლიტერატურული დეტექტივის თვალი და კარგი გემოვნება სჭირდება „ტრანსმუტაციის“ წაკითხვას, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ცარიელ ფაბულას უნდა დავჯერდეთ, უბრალოდ ამბებსა და თავგადასავლებს.

_ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო თქვენთვის "ლიტერას" გამარჯვებულის სტატუსი, ნომინაციაში _ "2018 წლის საუკეთესო ლიტერატურული დებიუტი"?

_ პრემია „ლიტერას“, შეიძლება ითქვას, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა ჩემთვის, გამომდინარე იქიდან, რომ უკვე ლამის ხელი მქონდა ჩაქნეული. ერთი წელი იყო მას შემდეგ გასული, რაც „ტრანსმუტაცია“ გამოვეცი და ჯანსაღი უკუკავშირი _ არა თუ წერილობითი, არამედ ზეპირი სახითაც არ მიმიღა. რატომღაც ვერავინ ამჩნევდა ფაბულის მიღმა დამალულ ნაღმებს, რომლებზედაც კარგი მკითხველი, ასე რომ ვთქვათ, უნდა აფეთქებულიყო. საბედნიეროდ, პრემია `ლიტერას~ ჟიურის წევრებმა _ რომელთა შორის იყვნენ მაია ფანჯიკიძე, გიორგი მაისურაძე, ნიკა აგლაძე, ნონა კუპრეიშვილი და მალხაზ ხარბედია, ასე თუ ისე, შეამჩნიეს ეს დაფარული ნარატივები და დისკურსები და პრემია ლიტერას ლაურეატი გავხდი „წლის საუკეთესო ლიტერატურული დებიუტის“ ნომინაციაში. ამით დღემდე ვამაყობ, თუმცა ყველაფერი ჯერ კიდევ წინაა. ისევ ველოდები ლიტერატურის ისეთ მკვლევარს, რომელიც ჩემსავე სიცოცხლეში ჩემს ტექსტს აკადემიურ თუ არა, ესეისტური ტიპის კვლევას მაინც მიუძღვნის.

ავტორი: თამთა დადეშელი