სტალინის დროს აშენებული სამხედრო სანატორიუმი შოვში, სადაც საბჭოთა ჯარის მაღალჩინოსნები ისვენებდნენ - ულამაზესი შენობის ისტორია
საქართველოში არაერთი მიტოვებული სახლია, მათ შორის, ისეთიც, რომელსაც წარსულის დიდება დღემდე აქვს შერჩენილი. შენობებს მიტოვებისა და მოუვლელობის მიზეზი სხვადასხვა აქვს.
ამ თემისკენ ბიძგი კი ერთ-ერთმა ფეისბუქ-ჯგუფმა Mitovebuli saxlebi მოგვცა, სადაც ასეთი სტატუსი განთავსდა:
„სამხედრო ჰოსპიტალი“ მდინარე ჭანჭახის კალაპოტში შეჭრილ მცირე კონცხისებურ პლატოზეა აღმართული. შენობა სტალინის მმართველობის დროსაა აგებული. კონსტრუქციულად იგი არის ქვიან ფუნდამენტზე აგებული, 3 სართულიანი შენობა. პირველი სართული ქვისგან არის აშენებული, ხოლო მეორე და მესამე სართულები ხისგან. შენობას აქვს უამრავი მანსარდა და შუშაბანდი. შენობის შესასვლელი ქვის პარადული კიბით ეზოს უკავშირდება. შენობას აქვს რუსული Ш ასოს ფორმა. დღემდე კარგად არის შენახული სახურავის საფარი და პრაქტიკულად ყველა ფანჯარა. ადგილებში ფუნდამენტის დაზიანების გამო კედლები და იატაკი ოდნავ არის მოხრილი. შიგნით არის შემორჩენილი ხის კიბე და გაურკვეველი დანიშნულების ავეჯი“.
რადგან ჩვენი ყურადღების სფეროში აღმოჩნდა კურორტ შოვის ეს ე.წ. „სამხედრო ჰოსპიტლის“ შენობა, მასზე მეტი ინფორმაციის მოპოვება გადავწყვიტეთ, თუმცა ვრცელი მასალის მოძიება გაჭირდა. შენობის ისტორიის აღდგენა გარკვეულწილად ისევ ადგილობრივი მოსახლეობის დახმარებით შევძელით.
დავით ბიჭაშვილი, სოფელ გლოლის მცხოვრები, საოჯახო სასტუმრო „რაჭული სახლის“ მეპატრონე:
- შოვი გლოლის ერთ-ერთი უბანია, ანუ ადგილი, სადაც უშუალოდ არის საკურორტო ზონა.
რა შენობაზეც მეკითხებით, ეგ მეორე მსოფლიო ომამდეა აშენებული, სადაც სამხედრო სანატორიუმი იყო და მაღალჩინოსანი სამხედროები ისვენებდნენ. არსებობს გადმოცემა, რომ ამ სანატორიუმში საბჭოთა ჯარის მარშალი მიხეილ ტუხაჩევსკიც ისვენებდა. ადგილობრივებს სანადიროდ წაუყვანიათ. ვინც რაჭის ტყეში მარშლის გამყოლობა ითავა, მისი ნადირობით ტუხაჩევსკი ისე მოხიბლულა, რომ თოფი უჩუქებია. მარშალი მიხაილ ტუხაჩევსკი მოგვიანებით სამხედრო საქმის გამო დაიჭირეს და 37 წლის რეპრესიებში მოყვა. ეს ამბავი იმ რაჭველ ბიჭსაც ცუდად შეეხო - ბრალი მოუდეს, - ტუხაჩევსკის კაცი ხარო. არადა, ერთდერთხელ ნახა იმ ნადირობისას... ასე არაფრის გამო გახდა გიგა ბიჭაშვილი რეპრესიების მსხვერპლი.
ჩემს ბავშვობაში, „სამხედრო ჰოსპიტალში“ საბჭოთა სამხედროები ამოჰყავდათ, რადგანაც იქვე ახლოს წვრთნებს გადიოდნენ. უმეტესად ის ჯარისკაცები ჭარბობდნენ, საბჭოთა პერიოდში ავღანეთში რომ მიჰყავდათ.
1987 წლიდან 1991 წლამდე ეს შენობა შოვის ტურბაზის ბალანსზე იყო და მათი დამსვენებლების ნაწილი მანდ შენობაში ისვენებდა. „სამხედრო ჰოსპიტლის“ ტერიტორიის სიახლოვეს ბევრი მინერალური წყალია და ამიტომ შენობა საბჭოთა ეპოქის ჩვეულებრივი სანატორიუმი იყო.
90-იან წლებში გაიძარცვა და ახლა გაპარტახებულია. 90-იანებში ვიღაც კერძო პირის კუთვნილება იყო, მერე გაიყიდა, მგონი, „ცენტრ პოინტმა“ შეიძინა. მათი პრობლემების შესახებ კი მოგეხსნებათ და არის ასეთ მიტოვებულ მდგომარეობაში.
თავად შენობას ეტყობა, რომ ქართველი არქიტექტორის პროექტი არ უნდა იყოს, ევროპული სტილის შენობაა, თუმცა ადგილორივ ტრადიციულ ელემენტებსაც შეიცავს“...
აღნიშნული ობიექტის შესახებ ასევე ცნობას ადგილობრივი მკვიდრი მეგი გუტაშვილიც გვაწვდის:
„ეს ობიექტი 16506 - საარღიცხვო ბარათის აღწერის ფრაგმენტია: სამხედრო ჰოსპიტალი კურორტ შოვის ერთ-ერთი თვალსაჩინო არქიტექტურულ ნიმუშს წარმოადგენს. სხვადასხვა ელემენტი (მაგ.: ფრონტონების გაფორმება, კიბის მოაჯირი და სხვ.) პირდაპირ კავშირს ავლენს შოვში მდებარე ვილებთან. ნაგებობა კარგად და ფუნქციურად გათვლილი სივრცისა და ექსტერიერში მოხდენილად განაწილებული ხუროთმოძღვრული ელემენტების გააზრებულ ერთობლიობას წარმოადგენს.
საარღიცხვო ბარათის არწერის ფრაგმენტი: ჰორიზონტალურად განვითარებული ერთსართულიანი ნაგებობა სარდაფისა და მანსარდის სართულებს შეიცავს. შენობა ქვისაა და ქვის მყარ სარდაფზეა დაფუნებული. დაფერდებული რელიეფის გამო, მისი ნაწილი მიწაშია მოქცეული. ნაგებობის ორივე მხარეს წარმოდგენილი გრძივი ფასადი, თითქმის სრულად სიმეტრიულია. მათგან წინა, სარდაფის სართულის გამოკლებით, სიმეტრიულია“.
- ვინ და როგორ ააშენა კურორტი შოვი
თავად შოვი ზემო რაჭის ნაწილია, რომელიც ქალაქ ონიდან 25 კილომეტრის დაშორებით საოცარ ბუნებაში მდებარეობს.
საქართველოს სხვა კურორტებთან შედარებით, ის ახალგაზრდაა. მისი დამაარსებელია რევოლუციონერი, ექიმი შამშე ლეჟავა, რომელიც წარმოშობით ამბროლაურის რაიონის სოფელ წედისიდან იყო. მან სამედიცინო განათლება ვენის უნივერსიტეტში მიიღო, სადაც 1905-დან 1910 წლამდე სწავლობდა.
ექიმი ლეჟავა დაინტერესებული იყო საკურორტო საქმით, რის გამოც სტუდენტობისას საზღვარგარეთ სხვადასხვა კურორტს ეცნობოდა და ამის გამო ევროპაში ბევრს მოგზაურობდა. 1908 წელს ფეხითაც გადავიდა ჟენევიდან ვენაში, რომ გულდასმით შეესწავლა არაერთი კურორტი.
1910 წელს ლეჟავამ დაამთავრა ვენის უნივერსიტეტის სამკურნალო ფაკულტეტი, მიიღო ექიმის წოდება და იმავე წელს საქართველოში დაბრუნდა.
ლეჟავა კვლავ გაემგზავრა რუსეთში. 1911 წელს მოსკოვის უნივერსიტეტში გაიცნო ცნობილი იურისტი პროფესორი ღამბაროვი, რომელსაც აზრი გაუზიარა კურორტის მშენებლობის შესახებ... ლეჟავას გულმოდგინე ცდის მიუხედავად, ვერც ერთ პერიოდში ვერ განხორციელდა შოვში კურორტის გაშენების იდეა.
1923 წლის მაისში დაინიშნა კურორტ შოვის მშენებლობის კომისია. იმავე წელს შეიქმნა სამშენებლო კომიტეტი, რომელშიც სამედიცინო პერსონალთან ერთად, ტექნიკური მუშაკებიც შევიდნენ.
1923 წლის მეორე ნახევარში გამოიყო თანხის ნაწილი, რითაც შეიძლებოდა მშენებლობის დაწყება. 1923 წლის აგვისტოში შოვში სამეცნიერო ექსპედიცია ჩავიდა, რომელშიც მონაწილეობდნენ - გეოლოგი ავქსენტიევი, ტოპოგრაფი პროფესორი ბენაშვილი და ქიმიკოსი კუპცისი. 1923 წლის ნოემბერში წინასწარი სამუშაობის ორგანიზაციისთვის შოვში გამოჩენილი ინჟინერი ა.ჭიჭინაძე მიავლინეს. მისი ხელმძღვანელობით მოკლე ხანში აშენდა ხიდი მდინარე ჭანჭახზე, რის შედეგადაც უკვე შესაძლებელი გახდა ქუთაისიდან საშენი მასალის შოვში შეზიდვა. ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობა დაიწყო მდინარე ჭანჭახის მარჯვენა ნაპირზე, ელექტროენერგიის მისაღებად წყალი უნდა გამოყვანილიყო მდინარე ბუბიდან. ამ სამუშაოებს აწარმოებდა ინჟინერი კოლჩინი. 1925 წლის 15 ივლისს საძირკველი ჩაეყარა სანატორიუმის შენობას. კურორტის მშენებლობა სწრაფი ტემპით წავიდა და 1928 წელს იგი უკვე მზად იყო საექსპლოატაციოდ. წიწვნარში აშენდა სანატორიუმის ორსართულიანი ლამაზი შენობა, სასტუმრო, ელექტროსადგური, კურორტის მომსახურე პერსონალის საცხოვრებელი სახლი, პოლიკლინიკა, მეორე სანატორიუმი.
1929 წელს საკურორტო სამმართველოს საზეიმო ვითარებაში გადაეცა კურორტი. შედგა დიდი მიტინგი, რომელსაც უამრავი ადამიანი დაესწრო, მათ შორის, იყვნენ ევროპიდან ჩამოსული სტუმრები.
