მსოფლიო ოკეანეების დიდი ნაწილი "ბნელდება" - "ამან შეიძლება გავლენა მოახდინოს ჰაერზე, რომელსაც ვსუნთქავთ, თევზზე, რომელსაც ვჭამთ..."

"მსოფლიო ოკეანეების ერთ მეხუთედზე მეტი ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში დაბნელდა", - ნათქვამია ბრიტანეთის პლიმუთის უნივერსიტეტის კვლევაში.

• პროცესი, რომელიც ცნობილია როგორც "ოკეანის დაბნელება", ხდება მაშინ, როდესაც წყლის ზედა ფენაში არსებული ცვლილებები აძნელებს სინათლის შეღწევას ოკეანის სიღრმეში. ეს ზედა ფენა – ე.წ. ფოტიკური ზონა – საცხოვრებელი გარემოა ზღვის მთელი სიცოცხლის 90%-ისთვის და გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს გლობალური ბიოგეოქიმიური ციკლების შესანარჩუნებლად.

კვლევაში, რომელიც გამოქვეყნდა ჟურნალში „Global Change Biology“, ნათქვამია, რომ 2003 წლიდან 2022 წლამდე მსოფლიო ოკეანის 21% დაბნელდა.

რატომ ბნელდება ოკეანე?

ოკეანის დაბნელება, მკვლევრების ვარაუდით, დაკავშირებულია ისეთ ფაქტორებთან, როგორიცაა წყალმცენარეების ყვავილობის დინამიკის ცვლილებები და ზღვის ზედაპირის ტემპერატურის რყევები.

ეს განსაკუთრებით შესამჩნევია სანაპირო რაიონებში, სადაც ზედაპირზე ამოდის საკვები ნივთიერებებით მდიდარი წყლები, ასევე ძლიერდება ხმელეთიდან ჩამონადენი – წვიმები ზღვაში ჩარეცხავს სოფლის მეურნეობის პროდუქტებს, რაც ხელს უწყობს ფიტოპლანქტონის ყვავილობას.

ძლიერი წვიმები სულ უფრო ხშირი და ინტენსიური ხდება მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში – ეს კლიმატის ცვლილების შედეგია.

ღია ოკეანეში გამუქება შეიძლება დაკავშირებული იყოს წყლის ზედაპირის ტემპერატურის მატებასთან, რამაც, შესაძლოა, გამოიწვია პლანქტონის რაოდენობის ზრდა, რომელიც ბლოკავს მზის სინათლეს.

სად იგრძნობა ეს ეფექტი?

კვლევამ აჩვენა, რომ ფოტიკური ზონის (მზით განათებული წყლის ზედა ფენა) სიღრმე ოკეანის 9%-ზე მეტში 50 მეტრზე მეტით შემცირდა – ეს ტერიტორია აფრიკის ზომას შეესაბამება. ოკეანის კიდევ 2.6%-ისთვის ის 100 მეტრით შემცირდა.

ფოტიკური ზონის სიღრმის ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილებები დაფიქსირდა გოლფსტრიმის ჩრდილოეთ ნაწილში, ასევე არქტიკასა და ანტარქტიკაში – რეგიონებში, სადაც განსაკუთრებით მკაფიოდ არის გამოხატული კლიმატის ცვლილების შედეგები.

• დაბნელება ასევე ფართოდ არის გავრცელებული სანაპირო ზონებში და ჩაკეტილ ზღვებში, მათ შორის ბალტიის ზღვაში. კვლევა აღნიშნავს, რომ დაბნელება მოიცავს არა მხოლოდ სანაპირო, არამედ ოკეანის ღია ნაწილებსაც.

თუმცა, ყველა რეგიონი არ ბნელდება: ოკეანის დაახლოებით 10%, პირიქით, გაღიავდა იმავე პერიოდში. ავტორების თქმით, ასეთი შერეული სურათი ასახავს ოკეანის სისტემების სირთულეს და წყლის გამჭვირვალობაზე მოქმედი მრავალი ფაქტორის ურთიერთქმედებას.

როგორ მოქმედებს ეს ზღვის ბინადრების ცხოვრებაზე?

მიუხედავად იმისა, რომ ცვლილებების ზუსტი შედეგები ჯერ კიდევ ბოლომდე გაურკვეველია, მეცნიერები აფრთხილებენ, რომ მათ შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ ზღვის სახეობებისა და ეკოსისტემების დიდ რაოდენობაზე.

"ადრე უკვე ჩატარდა კვლევები, რომლებიც აჩვენებს ოკეანის ზედაპირის ფერის ცვლილებას ბოლო 20 წლის განმავლობაში, შესაძლოა, პლანქტონის თემების შემადგენლობის ცვლილებების გამო, მაგრამ ჩვენი შედეგები ადასტურებს, რომ მსგავსი ცვლილებები იწვევს ოკეანის მასშტაბურ დაბნელებას, რაც ამცირებს სივრცეს, სადაც მზისა და მთვარის შუქზე დამოკიდებულ ცხოველებს შეუძლიათ გადარჩენა და გამრავლება“ - ამბობს თომას დევისი, პლიმუთის უნივერსიტეტის საზღვაო გარემოს კონსერვაციის ლექტორი.

ფოტიკური ზონა – საზღვაო ორგანიზმების უმრავლესობის საცხოვრებელი ადგილია. აქ ბინადრობს ფიტოპლანქტონი – მცენარეების მსგავსი მიკროორგანიზმები, რომლებსაც შეუძლიათ ფოტოსინთეზი. ისინი კვებითი ჯაჭვის საფუძველს წარმოადგენენ. ფიტოპლანქტონს მზის შუქი სჭირდება, ამიტომაც ცხოვრობს ზედაპირთან ახლოს.

სწორედ ამ ზონაში ნადირობს და მრავლდება მრავალი საზღვაო ცხოველი, აქ ბევრი საკვებია. გარდა ამისა, ფიტოპლანქტონი ატმოსფეროში არსებული ჟანგბადის დაახლოებით ნახევარს წარმოქმნის და საკვანძო როლს ასრულებს ნახშირბადის ციკლში და ოკეანის სიცოცხლეში.

რა გახდა შეშფოთების მიზეზი?

ოკეანის დაბნელებამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს ჰაერზე, რომელსაც ვსუნთქავთ, თევზზე, რომელსაც ვჭამთ, და პლანეტის უნარზე, ებრძოლოს კლიმატის ცვლილებას, გვაფრთხილებს დევისი.

„ჩვენი დასკვნები ნამდვილი შეშფოთების მიზეზია“, – ამბობს მეცნიერი.

პროფესორი ტიმ სმიტი, პლიმუთის საზღვაო ლაბორატორიის საზღვაო ბიოგეოქიმიისა და დაკვირვებების განყოფილების ხელმძღვანელი, დასძენს, რომ ზოგიერთი ზღვის ცხოველი, რომელიც დამოკიდებულია სინათლეზე, შესაძლოა, დაიწყოს ზედაპირთან უფრო ახლოს ამოსვლა. ეს გაზრდის კონკურენციას საკვებისა და სხვა რესურსებისთვის.

წყარო