რას მალავს ირანი თავის ბირთვულ ობიექტებში და რით აპირებს ისრაელზე შურისძიებას - გვირაბებში "დამარხული იარაღის საიდუმლო"
ისრაელმა გამთენიისას ირანზე უპრეცედენტო თავდასხმა განახორციელა, რომლის სამიზნეც ქვეყნის ბირთვული პროგრამის ლოკაციები და მაღალი რანგის სამხედრო ლიდერები იყვნენ.
ისრაელმა თავდასხმისას 200 გამანადგურებელი გამოიყენა, ჩამოაგდო 330-ზე მეტი „სხვადასხვა საბრძოლო მასალა“ და ირანში 100-ზე მეტ სამიზნეს დაარტყა.
ისრაელის უსაფრთხოების წყაროს ცნობით, სამიზნედ ირანის უმაღლესი სამხედრო ლიდერები, ასევე წამყვანი ბირთვული მეცნიერები იყვნენ. ქვეყანა თავს დაესხა ირანის უდიდეს ურანის გამდიდრების ობიექტს - ნატანზის ბირთვულ ობიექტს, მაგრამ გაეროს ბირთვული ზედამხედველობის სამსახურის ცნობით, რადიაციის დონის ზრდა არ დაფიქსირებულა.
დარტყმების შედეგად რამდენიმე მაღალი რანგის ირანელი მეთაური დაიღუპა. მათ შორის არიან:
- ირანის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის გავლენიანი მთავარსარდალი - გენერალი ჰოსეინ სალამი;
- ირანის უმაღლესი რანგის სამხედრო ოფიცერი - გენერალ-მაიორი მოჰამედ ბაგერი
- და ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ყოფილი უფროსი ალი შამხანი.
საპასუხოდ ირანმა ისრაელის ტერიტორიის მიმართულებით 100-ზე მეტი დრონი გაუშვა. ისრაელმა საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა.
CNN-ი რამდენიმე აქტუალურ შეკითხვას განმარტავს:
-
რატომ არის ირანის გამაგრებული ბირთვული ობიექტების განადგურება ასე რთული?
სამხედრო ექსპერტების განცხადებით, ირანმა წლები დახარჯა თავისი ბირთვული ობიექტების გასამაგრებლად.
"(ირანელების) მიერ გამოყენებული ბეტონის ტიპი სინამდვილეში ძალიან სპეციალიზებული, გამაგრებული ბეტონია. გაურკვეველია, შეუძლიათ თუ არა ისრაელის ბომბებს ამ ტიპის ბეტონში შეღწევა“, - თქვა CNN-ის სამხედრო ანალიტიკოსმა სედრიკ ლეიტონმა.
ზოგიერთი ობიექტი მიწისქვეშ არის დამარხული, რათა ისრაელის იარაღისთვის მიუწვდომელი იყოს.
ვაშინგტონში, კუინსის ინსტიტუტის აღმასრულებელმა ვიცე-პრეზიდენტმა, ტრიეტა პარსიმ, თქვა, რომ მაგალითად, ირანის ფორდოუს ბირთვული ობიექტი ნახევარი მილის სიღრმეზე მდებარეობს.
ატლანტიკური საბჭოს უფროსმა მკვლევარმა, ალექს პლიცასმა, თქვა, რომ თეირანის მიწისქვეშა ბირთვული ობიექტები დაკავშირებულია 90 გრადუსიანი შემობრუნების მქონე გვირაბებით, რაც კიდევ ერთ სირთულეს წარმოადგენს.
"ფრთოსან რაკეტებს 90 გრადუსით შემობრუნება არ შეუძლიათ... ამიტომ ვარიანტები შეზღუდულია“, - თქვა მან.
-
როგორია ირანის ბირთვული ამბიციები და რატომ არის ისინი ასეთი საკამათო?
ისრაელის ირანზე თავდასხმები თეირანის საკამათო ბირთვულ პროგრამას უკავშირდება.
თეირანი აცხადებს, რომ მას სურს მშვიდობიანი მიზნებისთვის ბირთვული ტექნოლოგიების შემუშავება და უარყოფს დასავლეთის ბრალდებებს, რომ ბირთვული იარაღის შექმნას ცდილობს.
გაეროს ბირთვული ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო (IAEA), დიდი ხანია ადანაშაულებს ირანს ვალდებულებების დარღვევაში.
ხუთშაბათს, IAEA-მ მიიღო რეზოლუცია, სადაც ნათქვამია, რომ ირანი თითქმის 20 წლის განმავლობაში პირველად არღვევს ამ ვალდებულებებს.
აშშ-სა და IAEA-ს სადაზვერვო სააგენტოები თვლიან, რომ ირანს ჰქონდა საიდუმლო, კოორდინირებული ბირთვული იარაღის პროგრამა, რომელიც მან 2003 წელს შეაჩერა. ირანი უარყოფს, რომ ოდესმე ჰქონია ასეთი პროგრამა.
2015 წლის ბირთვული შეთანხმების თანახმად, ირანს მხოლოდ 3.67%-მდე ურანის გამდიდრების, 300 კგ ურანის მარაგის ქონისა და მხოლოდ ყველაზე ძირითადი IR-1 ცენტრიფუგების - მანქანების - გამოყენება ეძლეოდა.
აშშ-ის შეთანხმებიდან გასვლიდან ერთი წლის შემდეგ, ირანმა თანდათანობით მოხსნა პროგრამაზე ყველა შეზღუდვა და დაიწყო ურანის 60%-იან სისუფთავემდე გამდიდრება.
ირანმა განაცხადა, რომ მისი უფლება, გაამდიდროს ურანი და არ ექვემდებარება განხილვას.
ბოლო ანგარიში: მაისში გამოქვეყნებულმა IAEA-ს ანგარიშმა, რომელიც Reuters-მა გაავრცელა, აჩვენა, რომ ირანმა საიდუმლო ბირთვული საქმიანობა განახორციელა.
IAEA-ს სხვა ანგარიშში ნათქვამია, რომ ირანის 60%-იანი სისუფთავის ურანის მარაგი 408 კილოგრამამდე გაიზარდა, რაც საკმარისია ცხრა ბირთვული ქობინისთვის.
-
რა საპასუხო საშუალებები აქვს ირანს თავის არსენალში?
განხორციელებული თავდასხმის საპასუხო ნაბიჯები მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ირანის ბალისტიკურ რაკეტებზე.
სტრატეგიული კვლევების საერთაშორისო ინსტიტუტის (IISS) „სამხედრო ბალანსი 2025“ ანგარიშის თანახმად, ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის საჰაერო კოსმოსურ ძალებს, 100-ზე მეტი საშუალო რადიუსის ბალისტიკური რაკეტის გამშვები მოწყობილობა აქვთ, რომლებსაც შეუძლიათ ჭურვების გაშვება 1000 კილომეტრზე (620 მილზე) მეტი მანძილიდან, რაც საკმარისია ისრაელზე დასარტყმელად.
ირანის სარაკეტო ძალებს აქვთ მყარი და თხევადი საწვავის ბალისტიკური რაკეტები.
სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების ცენტრის „რაკეტის საფრთხის პროექტის“ თანახმად, თხევადი საწვავის რაკეტები უფრო მძიმე ასაფეთქებელ ქობინებს ატარებენ - რომელთა წონა 1200 კილოგრამი ან მეტია.
თუმცა, მყარი საწვავის რაკეტების უპირატესობა ის არის, რომ მათი გაშვება თითქმის მყისიერად შეიძლება, ხოლო თხევადი საწვავის რაკეტის შევსებას შეიძლება რამდენიმე საათი დასჭირდეს.
ირანიდან გაშვებულ ბალისტიკურ რაკეტებს ისრაელამდე დაახლოებით 15 წუთში შეუძლიათ მოხვედრა. ირანს ასევე აქვს ისრაელამდე მისასვლელი რამდენიმე დრონი და ფრთოსანი რაკეტა, თუმცა მათ ამ მანძილზე სამიზნეებამდე მიღწევას საათები ან მეტი დრო სჭირდებათ.
გასული წლის ოქტომბერში ირანმა ისრაელის მიმართულებით დაახლოებით 200 ბალისტიკური რაკეტა და დრონი გაუშვა, თუმცა მათი უმეტესობა ისრაელის თავდაცვის ძალებმა, აშშ-მ და პარტნიორმა ქვეყნებმა ჩამოაგდეს.
Military Balance-ის ცნობით, ირანის საჰაერო ძალებს 265 საბრძოლო მზადყოფნაში მყოფი თვითმფრინავი ჰყავს. თუმცა, მათი უმეტესობა მოძველებულია.
იხილეთ ასევე: