ჰარვარდის ექსპერტები გვაფრთხილებენ, რომ პარაცეტამოლმა შესაძლოა, აუტიზმის რისკი გაზარდოს - რა აჩვენა კვლევამ, რომელშიც 100 000-ზე მეტი ადამიანი მონაწილეობდა
ორსულებმა პარაცეტამოლი მხოლოდ ექიმის რჩევით უნდა მიიღონ - ამის შესახებ ჰარვარდის უნივერსიტეტის მეცნიერები საზოგადოებას აფრთხილებენ. არსებობს ეჭვი, რომ ამ მედიკამენტმა შესაძლოა მათ შვილებში აუტიზმისა და ყურადღების დეფიციტის და ჰიპერაქტიურობის სინდრომის (ADHD) განვითარების რისკი გაზარდოს.
პარაცეტამოლი - რომელიც ასევე ცნობილია როგორც აცეტამინოფენი და აშშ-ში ხშირად Tylenol-ის ბრენდული სახელით იყიდება - ფართოდ გამოიყენება ორსულებში ტკივილის, თავის ტკივილისა და სიცხის სამკურნალოდ. უკვე ათობით კვლევა აკავშირებს მას აუტიზმისა და ADHD-ის მაღალ მაჩვენებლებთან.
ახლა ნიუ-იორკის სინაის მთის საავადმყოფოსა და ჰარვარდის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სკოლის ამერიკელი მკვლევრები აცხადებენ, რომ მათ მიერ 100 000-ზე მეტი ადამიანის მონაცემების გაანალიზება ყველაზე ყოვლისმომცველია და ამ კავშირის "ამ დროისთვის არსებულ ყველაზე მყარ მტკიცებულებას" წარმოადგენს.
- მათ მოუწოდეს მომავალ დედებს, რომ პარაცეტამოლი მხოლოდ სიფრთხილით გამოიყენონ.
თუმცა, ჯგუფმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ეს დასკვნები არ ამტკიცებს, თითქოს პრეპარატი პირდაპირ იწვევს ნეიროგანვითარების დარღვევებს. კავშირი უბრალოდ იმდენად თანმიმდევრული და შემაშფოთებელია, რომ დამატებით კვლევას საჭიროებს.
დოქტორ დიდე პრადას, ნიუ-იორკის სინაის მთის საავადმყოფოს მოსახლეობის ჯანმრთელობის მეცნიერებათა ასისტენტ-პროფესორისა და კვლევის თანაავტორის თქმით: "ჩვენი დასკვნები აჩვენებს, რომ უფრო მაღალი ხარისხის კვლევები უფრო მეტად მიანიშნებს ორსულობამდე პერიოდში აცეტამინოფენის ზემოქმედებასა და აუტიზმისა და ADHD-ის გაზრდილ რისკებს შორის კავშირზე“.
თუმცა, მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ქალებმა მოულოდნელად არ უნდა შეწყვიტონ მისი მიღება. "ორსულებმა არ უნდა შეწყვიტონ მედიკამენტების მიღება ექიმთან კონსულტაციის გარეშე. რადგან ძლიერმა ტკივილმა ან სიცხემ შესაძლოა ბავშვს ასევე ზიანი მიაყენოს. ჩვენი კვლევა ხაზს უსვამს ჯანდაცვის სპეციალისტებთან ყველაზე უსაფრთხო მიდგომის განხილვისა და, შეძლებისდაგვარად, არასამკურნალო ვარიანტების განხილვის მნიშვნელობას.“
დიდ ბრიტანეთში ორსულების დაახლოებით ნახევარი იღებს პარაცეტამოლს, აშშ-ში კი ეს მაჩვენებელი დაახლოებით 65%-მდე იზრდება. ჯანდაცვის სპეციალისტები აფრთხილებენ, რომ დამატებითი სიფრთხილე მხოლოდ კონკრეტულმა ადამიანებმა უნდა გამოიჩინონ - მაგალითად, ღვიძლის ან თირკმლის დაავადების მქონეებმა ან ეპილეფსიის სამკურნალო მედიკამენტების მიმღებებმა.
ამ დასკვნამდე მისასვლელად, ამერიკელმა მკვლევრებმა განიხილეს 46 სხვადასხვა კვლევა, რომლებშიც 100 000-ზე მეტი ადამიანი მონაწილეობდა. ჯგუფმა შეაგროვა დეტალური მონაცემები, თუ როდის იქნა მიღებული პარაცეტამოლი - პირველ, მეორე თუ მესამე ტრიმესტრში, ან მთელი ორსულობის განმავლობაში - და დააკავშირა ის დედების სამედიცინო ჩანაწერებთან.
"საბოლოო ჯამში, მოპოვებული ქულები მიუთითებს მყარ მტკიცებულებაზე ორსულობამდე პერიოდში აცეტამინოფენის გამოყენებასა და ბავშვებში ADHD-ის გაზრდილ რისკებს შორის სავარაუდო კავშირზე. არსებობს მყარი მტკიცებულება ორსულობამდე პერიოდში აცეტამინოფენის გამოყენებასა და ბავშვებში აუტიზმის გაზრდილ რისკებს შორის კავშირზე“.
ეს დასკვნები გამოქვეყნდა იმ ფონზე, როცა COVID-ის შემდეგ აუტიზმის დიაგნოზებმა რეკორდულ დონეს მიაღწია.
NHS-ის მონაცემებით, 2024 წლის დეკემბერში ინგლისში 18 წლამდე თითქმის 130 000 ბავშვი ელოდა აუტიზმის შეფასებას. ექსპერტებმა ამ მდგომარეობას „უხილავი კრიზისი“ უწოდეს, რადგან სერვისები მუდმივად ვერ ახერხებენ მზარდ მოთხოვნასთან გამკლავებას. გასულ წელს, ბავშვთა კომისარმა გააფრთხილა, რომ წლობით რიგში მდგარ ბავშვებს "ართმევენ" ბავშვობას.
აუტიზმი დაავადება არ არის, ის დაბადებიდანვე თანდაყოლილია, თუმცა მისი ამოცნობა მხოლოდ ბავშვობაში, ან მოგვიანებით ხდება შესაძლებელი. ზოგიერთ ადამიანს დამოუკიდებლად და მცირე დახმარებით შეუძლია ცხოვრება, ზოგიერთს კი მუდმივი მოვლა სჭირდება.
ამავდროულად, დიდი ბრიტანეთის ჯანდაცვის ეროვნული სამსახურის (NHS) მონაცემებით, ინგლისში 230 000-ზე მეტი ადამიანი იღებს ADHD-ის სამკურნალო მედიკამენტებს, რათა ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სიმპტომები მართოს. გასულ წელს ამ მედიკამენტების გამოწერის მაჩვენებელი მეხუთედით გაიზარდა, რაც 2015 წლიდან დღემდე დაფიქსირებული ყველაზე მკვეთრი წლიური ნახტომია.
ამ ზრდის მთავარი მიზეზი 20-დან 30 წლამდე ქალები არიან, თუმცა ბავშვებისთვის გამოწერილი რეცეპტების რაოდენობაც იზრდება. ექსპერტები შეშფოთებას გამოთქვამენ იმის გამო, რომ ზოგიერთი კერძო კლინიკა დაავადების ჰიპერდიაგნოსტიკას ახდენს და ძლიერ სტიმულატორულ პრეპარატებს ზედმეტად თავისუფლად გასცემს. თუმცა, სხვები ამტკიცებენ, რომ დაავადების ჰიპერდიაგნოსტიკის ნაცვლად, ბევრი ზრდასრული ადამიანი მხოლოდ ახლა იღებს იმ დახმარებას, რომელიც მათ დიდი ხნის განმავლობაში არ ეძლეოდათ. დიდ ბრიტანეთში ADHD ოფიციალურად მხოლოდ 2008 წელს იქნა აღიარებული, როგორც ზრდასრულობის ასაკში მქონე დარღვევა. მანამდე ის მხოლოდ ბავშვობის პრობლემად ითვლებოდა.
ამავდროულად, აშშ-ში აუტიზმის სპექტრის აშლილობის (ASD) დიაგნოზი დაახლოებით 2.3 მილიონ ბავშვსა და 7 მილიონ ზრდასრულს აქვს დასმული. დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების ცვალებადი სტატისტიკის მიხედვით, დიაგნოზების რაოდენობა ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში მკვეთრად გაიზარდა. 2000 წელს ASD-ის დიაგნოზი დაახლოებით 150 ბავშვიდან ერთს დაუსვეს; 2020 წლისთვის ეს მაჩვენებელი 31 ბავშვიდან 1-მდე გაიზარდა.
მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი ექსპერტი ამ ზრდას გაფართოებულ სკრინინგსა და სტიგმის შემცირებას მიაწერს, სხვები ამტკიცებენ, რომ შესაძლოა ბიოლოგიურმა და გარემო ფაქტორებმაც ითამაშონ როლი.
წაიკითხეთ ასევე: