როგორ იქცა ვაგონში დაბადებული ქართველი ლამაზმანი, მსოფლიოში ცნობილ ბალერინად, სიცოცხლის ბოლოს კი "განდეგილი" გახდა - "სტუმრებსაც აღარ იღებდა"

ის იყო განსაცვიფრებელი სილამაზის ქალი – აბრეშუმივით შავი თმით, ნუშისებრი ყავისფერი თვალებით, მუქი კანით და სხეულის შესანიშნავი ფორმებით, რომელიც თითქოს სწორედ მოხდენილი ცეკვისთვის იყო შექმნილი. მას "ბალეტის შავ მარგალიტს“ უწოდებდნენ. ეს მეტსახელი არა მხოლოდ მის ეგზოტიკურ გარეგნობას უკავშირდებოდა, არამედ დრამატული როლების უმაღლესი ტექნიკური ოსტატობით შესრულების უნარსაც. მისი არტისტული კარიერა 40 წელზე მეტხანს გაგრძელდა ევროპისა და ამერიკის წამყვან სცენებზე.

გაქცევა რევოლუციური რუსეთიდან და "ვარსკვლავის" დაბადება

მსოფლიო სცენის დამპყრობელ ცნობილ ბალერინას, რომელიც მაყურებელს თავისი იმიჯით, მოხდენილობითა და შეუდარებელი ტექნიკით აოცებდა, თამარ თუმანოვა ერქვა. თუმცა, მისი ნამდვილი გვარი, რომელიც დაბადებისას მიიღო, მამის – ხასიდოვიჩი იყო. მოგვიანებით, როდესაც გოგონამ ცეკვა დაიწყო, მან უფრო „მუსიკალური“ გვარით – თუმანოვათი ჩაანაცვლა, რომელიც მომდინარეობდა ძველი ქართული გვარიდან, თუმანიშვილიდან.

თამარის დედა თავადის ქალი იყო, რომელიც ამ ძველ ქართულ საგვარეულოს ეკუთვნოდა. მამა სამეფო არმიის მაღალი ჩინის ოფიცერი, კავალერი გახლდათ და რუსეთ-იაპონიისა და პირველ მსოფლიო ომებში მონაწილეობდა. მშობლებმა ერთმანეთს 1918 წლის დასაწყისში, თბილისში, გაიცნეს, მაგრამ მალევე დაშორდნენ რუსეთში მიმდინარე დრამატული მოვლენების გამო.

1919 წლის მარტის დასაწყისში, ორსული თავადის ქალი თუმანიშვილი იძულებული გახდა, საბჭოთა ხელისუფლების დევნას აღმოსავლეთით გაქცევით დამალოდა. მან გრძელი გზა გაიარა მთელ რუსეთში, გადატვირთული სატვირთო ვაგონებით მგზავრობდა და სწორედ მატარებელში, სადღაც ტიუმენის მახლობლად, გააჩინა გოგონა, რომელსაც თამარი დაარქვა.

მეუღლეებმა ერთმანეთის პოვნა და ოჯახის აღდგენა მაშინ შეძლეს, როდესაც გოგონა წლინახევრის იყო. ისინი ჯერ ჩინეთში, შანხაიში გადავიდნენ, იქიდან კაიროში, საბოლოოდ კი პარიზს მიაშურეს, სადაც რევოლუციის შემდეგ რუსული თავადაზნაურობის დიდი ნაწილი აღმოჩნდა.

ნიჭიერი ბალერინის კარიერის დასაწყისი

საფრანგეთის დედაქალაქში დასახლების შემდეგ, მშობლებმა გოგონა მუსიკალურ და საბალეტო სკოლაში მიაბარეს. პატარა თამარი ფორტეპიანოზე დაკვრას ეუფლებოდა და ცეკვის ხელოვნებას რუსი ბალერინის, ოლგა პრეობრაჟენსკაიას ხელმძღვანელობით სწავლობდა. მოგვიანებით, თამარი მას თავის პირველ მასწავლებელსა და საუკეთესო მეგობარს უწოდებდა. სწორედ ოლგას შეთავაზებით შეიცვალა თამარმა გვარი თუმანოვაზე.

თამარს მთელი გულით შეუყვარდა ბალეტი. ადრეული ასაკიდანვე აოცებდა გარშემომყოფებს თავისი ბუნებრივი მოხდენილობითა და ბავშვისთვის არატიპური შრომისუნარიანობით. ექვსი წლის ასაკში, მან ცნობილი ანა პავლოვასგან მიიღო მიწვევა გალა-კონცერტზე გამოსვლისთვის, ხოლო ცხრა წლის ასაკში, უკვე დებიუტი ჰქონდა საბავშვო ბალეტში პარიზის ოპერაში. მაყურებელი გოგონას საცეკვაო შესაძლებლობებით განცვიფრებული დარჩა.

სწორედ იქ შენიშნა იგი ცნობილმა ქორეოგრაფმა, ჯორჯ ბალანჩინმა, რომელმაც მაშინვე მიხვდა, რომ თამარი საოცარი ბალერინა იყო და მას დიდი მომავალი ელოდა. მან მიიწვია გოგონა „მონტე-კარლოს რუსულ ბალეტში“, დადგმაში „სამი პატარა ბალერინა“. „ბეიბი-ბალერინების“ სახელით ცნობილ ნიჭიერ მოცეკვავეთა ტრიოს ბალეტის მოყვარულებში წარმოუდგენელი წარმატება ჰქონდა.

პარიზში თამარას მშობლები ძალიან ღარიბულად ცხოვრობდნენ. მათ ხშირად ყველაზე აუცილებელი ნივთებისთვისაც კი არ ჰქონდათ ფული, მაგრამ ქალიშვილის განათლებაზე არასდროს ზოგავდნენ. მას შემდეგ, რაც გოგონამ ბალეტზე სიარული დაიწყო, დედამისი მისი მთავარი შთამაგონებელი, დამხმარე, მენეჯერი და ერთგული თანამგზავრი გახდა მთელი დარჩენილი ცხოვრების მანძილზე – ის ყველა მის სპექტაკლს ესწრებოდა. პროფესიონალურ სცენაზე გამოსვლის დაწყებისთანავე, თამარა ოჯახის მთავარი მარჩენალი გახდა. ქალიშვილის შემოსავალმა მშობლებს საშუალება მისცა, სიღარიბიდან გამოსულიყვნენ და ღირსეულ ცხოვრებას დაჰბრუნებოდნენ.

დიდი ბალერინის შემოქმედებითი გზა

ახალგაზრდა ბალერინა ბევრს მოგზაურობდა და სადაც არ უნდა გამოჩენილიყო, მისი გამოსვლები ყოველთვის აღტაცებული მაყურებლის ტაშით მთავრდებოდა. ის ცეკვავდა ლა სკალაში, პარიზის ოპერაში, კოვენტ-გარდენში, თანამშრომლობდა მრავალ ცნობილ ქორეოგრაფთან. ჯორჯ ბალანჩინის გარდა, მისთვის განსაკუთრებული პარტიები ლეონიდ მიასინმა, მიხეილ ფოკინმა და სერჟ ლიფარმა შექმნეს.

1930-იან წლებში თამარა წამყვან პარტიებს ასრულებდა ბალეტებში „ჯადოსნური დუქანი“, „ბალი“, „ფანტასტიკური სიმფონია“ და „ჟიზელი“. მისი სახელი ევროპის საზღვრებს გასცდა. ბალერინის ნიჭის თაყვანისმცემლები იყვნენ სერგეი პროკოფიევი, პაბლო პიკასო, მარკ შაგალი და იმ დროის სხვა მრავალი ხელოვანი.

ის თავისი დროის ერთ-ერთი საუკეთესო ბალერინა გახდა. მას არ ახასიათებდა ამპარტავნობა, კაპრიზები და არასერიოზული ქცევა – თამარა გამოირჩეოდა სერიოზულობით, მიზანდასახულობით, შრომისმოყვარეობით და საკუთარი თავის მიმართ მომეტებული მომთხოვნელობით. ხელოვნებისადმი ერთგულება და მუშაობაში სრული თავდადება მისი ხასიათის ძირითადი თვისებები იყო.

1937 წელს, პოპულარობის ზენიტში მყოფი თამარ თუმანოვა მშობლებთან ერთად ამერიკაში გაემგზავრა, სადაც კალიფორნიაში დასახლდა და „მონტე-კარლოს რუსული ბალეტის“ დასთან ერთად გამოსვლებს განაგრძობდა. მან ბროდვეის დახვეწილი საზოგადოებაც კი მოხიბლა თავისი ტალანტით. რამდენიმე წლის შემდეგ მთელმა ოჯახმა აშშ-ის მოქალაქეობა მიიღო.

ჰოლივუდის ოდისეა

თამარ თუმანოვას საბალეტო კარიერა 1960-იანი წლების ბოლომდე გაგრძელდა. აშშ-ში ცხოვრებისას ის აგრძელებდა მსოფლიოში გასტროლებს და წამყვან პარტიებს ასრულებდა ბალეტებში „დონ კიხოტი“, „მაკნატუნა“, „გედების ტბა“, „ცეცხლოვანი ფრინველი“ და სხვა დადგმებში.

1942 წელს თამარ თუმანოვას შესთავაზეს მოკლემეტრაჟიან ფილმ-ბალეტში „ესპანური ფიესტა“ მონაწილეობა. დებიუტი წარმატებული გამოდგა და მას შემდეგ იწვევდნენ გადაღებებზე, ორი წლის შემდეგ კი მთავარი როლი შესთავაზეს ფილმში „დიდების დღეები“. ამ ფილმის გადასაღებ მოედანზე მოხდა ისტორიული შეხვედრა - თამარამ რომანი დაიწყო ჰოლივუდის ამომავალ ვარსკვლავთან, მომავალ ლეგენდასთან, გრეგორი პეკთან.

მათი ურთიერთობა მალევე იქცა ყვითელი პრესის ყურადღების ცენტრად, რადგან თამარას ეგზოტიკური სილამაზე და ბალერინის იმიჯი იდეალურად ერწყმოდა პეკის ქარიზმატულ, ახალგაზრდა მამაკაცურ ხიბლს. მიუხედავად დიდი ინტერესისა და ქიმიისა, მათი ურთიერთობა ხანმოკლე აღმოჩნდა. მოგვიანებით, თამარი პროდიუსერსა და სცენარისტს, კეისი რობინსონს გაჰყვა ცოლად.

ისინი ათი წლის განმავლობაში ბედნიერები იყვნენ ქორწინებაში. რობინსონი თამარს თავის ფილმებში იღებდა, მათ შორის, მან ანა პავლოვას როლი შეასრულა ფილმში „ამაღამ ვმღერით“. თუმცა, შემდეგ რობინსონი მოულოდნელად თავის პირველ მეუღლეს დაუბრუნდა და თამარამ საკუთარ თავს პირობა მისცა, რომ აღარასოდეს დაქორწინდებოდა. მას შვილები არ ჰყოლია.

მისი სამსახიობო კარიერა ბილი უაილდერის ფილმით – „შერლოკ ჰოლმსის პირადი ცხოვრება“ დასრულდა, სადაც მან ბალერინა მადამ პეტროვას როლი შეასრულა. ფილმმა მაყურებლის მოწონება დაიმსახურა, რადგან მათ აღნიშნეს თამარ თუმანოვას შესანიშნავი თამაში, რომელიც მოწიფულ ასაკშიც კი ლამაზი და მოხდენილი ქალი რჩებოდა. ამ ფილმზე მუშაობის დასრულების შემდეგ, თამარა თუმანოვა საჯაროდ აღარ გამოჩენილა, ჟურნალისტებთან აღარ ურთიერთობდა, ინტერვიუებს აღარ იძლეოდა და სტუმრებსაც აღარ იღებდა.

ბალერინამ უკანასკნელი წლები საკუთარ სახლში, სანტა-მონიკაში (აშშ), გაატარა. თამარა 78 წლის ასაკში გარდაიცვალა და დედის გვერდით, პრესტიჟულ ჰოლივუდურ სასაფლაოზე „Hollywood Forever“ დაკრძალეს.