ჩია - აცტეკების "ღვთაებრივი" საკვები: რა ელემენტებს, მინერალებსა და ვიტამინებს შეიცავს ჩიას თესლი - როგორ შევინახოთ და მივიღოთ?

ჩია თანამედროვე სამყარომ "სუპერპროდუქტად" აღიარა, თუმცა მისი ისტორია ათასწლეულებს ითვლის. ეს პატარა, შავი და თეთრი თესლები ნამდვილი ენერგეტიკული ბომბია, რომელიც კაცობრიობამ ხელახლა აღმოაჩინა.

• ჩიას ისტორია: აცტეკების "ღვთაებრივი" საკვები

ჩიას სამშობლო ცენტრალური და სამხრეთ ამერიკაა. მისი ისტორია დაახლოებით ძვ. წ. 3500 წლიდან იწყება. ჩია პირველად აცტეკებმა და მაიას ტომებმა აღმოაჩინეს. სიტყვა "ჩია“ მაიას ენაზე "ძალას“ ნიშნავს.

აცტეკი მეომრებისთვის ჩია გადარჩენის მთავარი წყარო იყო. მიიჩნეოდა, რომ მხოლოდ ერთი მუჭა ჩიას თესლით მებრძოლს შეეძლო მთელი დღის განმავლობაში შეუსვენებლად ევლო ან ებრძოლა. მას იყენებდნენ არა მხოლოდ საკვებად, არამედ სამკურნალოდ და რელიგიური რიტუალების დროსაც - ჩიას სწირავდნენ ღმერთებს.

როდესაც ესპანელებმა მექსიკა დაიპყრეს, მათ აკრძალეს ჩიას მოყვანა მისი რელიგიური მნიშვნელობის გამო. მცენარე თითქმის განადგურდა და მხოლოდ მე-20 საუკუნის ბოლოს, მეცნიერულმა კვლევებმა დაუბრუნა მას ძველი დიდება.

• რას შეიცავს ჩია? (კვებითი ღირებულება)

ჩიას მცირე რაოდენობაც კი შეიცავს უზარმაზარ რესურსს:

ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები: ჩია მცენარეულ სამყაროში ლიდერია ომეგა-3-ის შემცველობით (უფრო მეტია, ვიდრე ორაგულში).

უჯრედისი (ბოჭკო): მისი წონის თითქმის 40% ბოჭკოა, რაც გადამწყვეტია საჭმლის მონელებისა და გახდომისთვის.

ცილა: შეიცავს ყველა საჭირო ამინომჟავას, რაც იშვიათია მცენარეული პროდუქტებისთვის.

მინერალები: კალციუმი (მასში 5-ჯერ მეტია, ვიდრე რძეში), მაგნიუმი, ფოსფორი და მანგანუმი.

ანტიოქსიდანტები: იცავს ორგანიზმს თავისუფალი რადიკალებისგან და ხელს უშლის დაბერებას.

• რატომ არის სასარგებლო და მართლაც ეხმარება თუ არა ადამიანს გახდომაში?

ჩია გახდომისთვის საუკეთესო საშუალებად მიიჩნევა ერთი მარტივი ფიზიკური თვისების გამო ეს არის ჰიდროფილურობა.

ნაყროვანების შეგრძნება: ჩიას შეუძლია საკუთარ წონაზე 10-12-ჯერ მეტი წყალი შეიწოვოს. კუჭში მოხვედრისას ის გადაიქცევა გელისებრ მასად, რაც ქმნის სავსე კუჭის ილუზიას და დიდხანს გინარჩუნებთ დანაყრების შეგრძნებას.

სისხლში შაქრის კონტროლი: ის ანელებს ნახშირწყლების ათვისების პროცესს, რაც ხელს უშლის ინსულინის მკვეთრ მატებას (ეს კი ცხიმის დაგროვების მთავარი მიზეზია).

გულ-სისხლძარღვთა სისტემა: ომეგა-3 ამცირებს მაღალი ქოლესტერინის დონეს და არეგულირებს წნევას.

• ვინ შეიძლება მიირთვას: ბავშვები და ორსულები

ორსულებში: ჩია რეკომენდებულია ორსულებისთვის, რადგან ის მდიდარია კალციუმით (ნაყოფის ძვლებისთვის) და რკინით. ომეგა-3 კი აუცილებელია ბავშვის ტვინის განვითარებისთვის. თუმცა, ზომიერება (დღეში 1 სუფრის კოვზი) აუცილებელია.

ბავშვები: ჩია კარგია ბავშვების ზრდა-განვითარებისთვის, მაგრამ მათი კუჭ-ნაწლავის სისტემა სენსიტიურია, ამიტომ მცირე დოზით და ყოველთვის წინასწარ დამბალი სახით უნდა მიიღონ.

• ევროპელი ენდოკრინოლოგებისა და დიეტოლოგების მოსაზრება

ევროპის სურსათის უვნებლობის სააგენტომ (EFSA) ჩია "ახალ საკვებად" ჯერ კიდევ 2009 წელს აღიარა.

დიეტოლოგების რჩევა:

არ მიირთვათ მშრალად: ევროპელი სპეციალისტები მკაცრად გვაფრთხილებენ - მშრალი ჩიას თესლის გადაყლაპვა და შემდეგ წყლის დაყოლება სახიფათოა, რადგან მან შეიძლება საყლაპავშივე დაიწყოს გაფართოება და გამოიწვიოს დახრჩობის შეგრძნება.

დოზირება: ოპტიმალური დოზაა დღეში 15-25 გრამი (დაახლოებით 1.5 - 2 სუფრის კოვზი).

• ვისთვის არ შეიძლება ჩიას მიღება? (უკუჩვენებები)

მიუხედავად სარგებლისა, არსებობს რისკ-ჯგუფები:

ალერგია: ადამიანები, რომელთაც აქვთ ალერგია მდოგვზე ან სეზამზე, შესაძლოა ჩიაზეც ჰქონდეთ ალერგია.

წნევის წამლები: ჩიას შეუძლია წნევის ბუნებრივად დაწევა, ამიტომ დაბალწნევიანებმა და მათ, ვინც მედიკამენტებს სვამს, სიფრთხილე უნდა გამოიჩინონ.

სისხლის გამათხელებლები: ომეგა-3-ის მაღალი შემცველობის გამო, ჩიამ შეიძლება გააძლიეროს სისხლის გამათხელებელი წამლების ეფექტი.

საჭმლის მომნელებელი სისტემა: ჭარბმა მიღებამ (დღეში 3-4 კოვზზე მეტი) შეიძლება გამოიწვიოს შებერილობა ან ყაბზობა, თუ პარალელურად საკმარის წყალს არ სვამთ.

• მოშენება და შენახვა

ჩია ერთწლიანი ბალახოვანი მცენარეა. ის იზრდება მშრალ, მზიან კლიმატში. მას არ სჭირდება ბევრი სასუქი, რადგან ბუნებრივად გამძლეა მავნებლების მიმართ (მისი ფოთლები მწერებს არ უყვართ).

• შენახვის წესები:

ჩიას თესლი ძალიან სტაბილურია თავისი ანტიოქსიდანტების წყალობით.

უნდა ინახებოდეს გრილ, მშრალ და ბნელ ადგილას, მჭიდროდ დახურულ შუშის ქილაში. ასეთ პირობებში ის 2-3 წელი ინარჩუნებს ყველა თვისებას.

• როგორ მივიღოთ სწორად? (პრაქტიკული რჩევა)

საუკეთესო გზაა "ჩიას პუდინგი": საღამოს 2 სუფრის კოვზ ჩიას დაასხით 200 მლ მცენარეული რძე ან მაწონი, მოურიეთ და დატოვეთ მაცივარში. დილით დაუმატეთ ხილი. ეს არის იდეალური საუზმე გახდომისთვის.

წაიკითხეთ ასევე:

• ჩიას მიღების წესები - რას გვირჩევს ენდოკრინოლოგი ლაშა უჩავა?