"პროცესუუნარო პირი" - რას ცვლის ახალი ჩანაწერი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში? - ინტერვიუ საბა ხელაშვილთან
საქართველოს პარლამენტი რიგგარეშე სხდომაზე დაჩქარებული წესით განიხილავს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში შესატან მნიშვნელოვან ცვლილებებს. კანონმდებლობაში ჩნდება სრულიად ახალი ტერმინი — „პროცესუუნარო პირი“, რაც ბრალდებულთა უფლებრივი მდგომარეობის კუთხით ახალ სტანდარტს ამკვიდრებს.
რას გულისხმობს ეს ცვლილება და რატომ გახდა აუცილებელი კანონის გადაწერა? ამ თემაზე გვესაუბრება იურიდიული ფირმა „საბა ხელაშვილის საადვოკატო ოფისის“ ხელმძღვანელი, სისხლის სამართლის სპეციალისტი, ადვოკატი საბა ხელაშვილი.
ახალი ტერმინი და მისი შინაარსი
როგორც ადვოკატი განმარტავს, კანონპროექტი ფუნდამენტურად ცვლის მიდგომას იმ ბრალდებულების მიმართ, რომელთა ფსიქიკური მდგომარეობა დანაშაულის ჩადენის შემდეგ გაუარესდა.
„აქამდე არსებული პრაქტიკით, ჩვენ გვქონდა საკანონმდებლო ხარვეზები, როცა საქმე ეხებოდა პირს, რომელიც დანაშაულის ჩადენის მომენტში შერაცხადი იყო, თუმცა შემდგომ განუვითარდა ფსიქიკური პრობლემები,“ — აღნიშნავს საბა ხელაშვილი. „ახალი რედაქციით, პროცესუუნარო პირი არის ბრალდებული, რომელსაც ფსიქიკური აშლილობის გამო აღარ შესწევს უნარი, შეასრულოს საპროცესო მოქმედებები. საუბარია ისეთ ქმედებებზე, სადაც მისი უშუალო მონაწილეობა კრიტიკულად აუცილებელია და სადაც ადვოკატი მას სრულფასოვნად ვერ ჩაანაცვლებს“.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების კვალდაკვალ
ბატონი საბა ხაზს უსვამს, რომ აღნიშნული ცვლილება ჰაერიდან არ მოსულა და ის პირდაპირ ეფუძნება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას. სასამართლომ არაკონსტიტუციურად მიიჩნია იმ პირის დამნაშავედ ცნობა და გასამართლება, რომელსაც თავის დაცვის ფიზიკური და მენტალური რესურსი არ გააჩნია.
„წარმოიდგინეთ სიტუაცია, როდესაც ადამიანს ასამართლებენ, მას კი ელემენტარულად არ ესმის პროცესის არსი და ვერ ეხმარება საკუთარ ადვოკატს დაცვის სტრატეგიის ჩამოყალიბებაში,“ — ამბობს ადვოკატი. „საკონსტიტუციო სასამართლომ სწორად იმსჯელა: თუ ბრალდებულს წართმეული აქვს თავის დაცვის შესაძლებლობა ავადმყოფობის გამო, ასეთი სამართალწარმოება ავტომატურად უსამართლო პროცესად იქცევა. ახალი კანონი სწორედ ამ უსამართლობის აღმოფხვრას ემსახურება“.
პროცედურული ცვლილებები: 3-თვიანი ვადა და მკურნალობა
ერთ-ერთი მთავარი სიახლე, რასაც ადვოკატი გამოყოფს, არის სასამართლო განხილვის შეჩერების მექანიზმი. თუ დადგინდა, რომ ბრალდებული დანაშაულის შემდეგ გახდა პროცესუუნარო, მოსამართლე ვალდებული იქნება, არ დაიწყოს ან შეაჩეროს საქმის არსებითი განხილვა.
„ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი გარანტია,“ — განმარტავს საბა ხელაშვილი. „მოსამართლე, ექსპერტიზის დასკვნის საფუძველზე, მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმის 3 თვით შეჩერების შესახებ. ამ დროის განმავლობაში პირი გადაყვანილი იქნება სამკურნალო დაწესებულებაში. აქ მთავარი მიზანი არა დასჯა, არამედ პირველ ეტაპზე პირის გამოჯანმრთელება და მისი პროცესუნარიანობის აღდგენაა“.
ადვოკატის თქმით, პროცესი მხოლოდ მაშინ განახლდება, როცა ექიმები დაასკვნიან, რომ პირი განიკურნა და შეუძლია მართლმსაჯულების პროცესში სრულფასოვანი მონაწილეობა მიიღოს.
განსხვავება ძველ და ახალ რეგულაციებს შორის
იმისათვის, რომ მკითხველისთვის უფრო ნათელი იყოს ცვლილების მნიშვნელობა, ადვოკატი ადარებს დღეს მოქმედ და შესატან რეგულაციებს.
„დღეს მოქმედი კანონმდებლობა საკმაოდ მკაცრი და გარკვეულწილად, არალოგიკურია ამ კუთხით. ამჟამად, კანონი არ ითვალისწინებს საქმის შეჩერებას. თუ პირი დანაშაულის ჩადენისას ჯანმრთელი იყო, მაგრამ შემდეგ დაავადდა, სასამართლოს მაინც გამოაქვს გამამტყუნებელი განაჩენი და მხოლოდ ამის შემდეგ უშვებს მას სამკურნალოდ. ანუ, ჯერ ვასამართლებთ ადამიანს, რომელსაც არ ესმის რატომ ვასამართლებთ, და შემდეგ ვმკურნალობთ,“ — აცხადებს საბა ხელაშვილი. „ახალი პროექტით კი ეს მანკიერი წრე ირღვევა — ჯერ ვმკურნალობთ, და თუ გამოჯანმრთელდა, მხოლოდ შემდეგ ვაგრძელებთ სასამართლო დავას“.
დასკვნა
ვინაიდან კანონპროექტი დაჩქარებული წესით განიხილება და მას მიმდინარე კვირაშივე მიიღებენ, იურისტები ვარაუდობენ, რომ ახალი პრაქტიკა სასამართლოებში მალე დაინერგება.
„როგორც უფლებადამცველი, მივესალმები ნებისმიერ ცვლილებას, რომელიც ბრალდებულის საპროცესო გარანტიებს ზრდის და მართლმსაჯულებას უფრო ჰუმანურს ხდის. ტერმინი „პროცესუუნარო პირი“ არ არის მხოლოდ სიტყვების თამაში, ეს არის რეალური ბერკეტი ადვოკატებისთვის, რათა დავიცვათ ჩვენი კლიენტები უსამართლო სასამართლო პროცესისგან, როდესაც მათ ჯანმრთელობის მდგომარეობა ხელს უშლით სრულფასოვან დაცვაში,“ — აჯამებს საუბარს საბა ხელაშვილი.
NS