რომელი წიგნის წაკითხვის შემდეგ დადიოდა დარეტიანებული ზურაბ ქარუმიძე

წიგნების კითხვასა და ლიტერატურით დაინტერესებას მამას და მეგობრებს "აბრალებს" და ამბობს, რომ ისეთ თაობაში იზრდებოდა, სადაც წიგნისკენ სამეგობრო წრე უბიძგებდა. წიგნის კითხვა ძალიან მაგარი საქმე იყო და თუ აქტიურ მკითხველად მიიჩნეოდი, ეს იმას ნიშნავდა, რომ "მაგარი" იყავი. ცხოვრების დიდი ნაწილი ბიბლიოთეკებში აქვს გატარებული. იქ დიდ დროს განსაკუთრებით მაშინ ატარებდა, როცა დისერტაციაზე მუშაობდა. ფიქრობს, რომ მთავარია, ადამიანმა იკითხოს და ეს ინტერნეტის საშუალებით მოხდება, "ქინდლით" თუ წიგნით, მნიშვნელობა არ აქვს. მწერლობა თიხის ფირფიტებზე დაიწყო და ახლა, ჩვენს ეპოქაში "ქინდლი" თიხის ფირფიტის გაუმჯობესებული "ვარიანტია", იგივე ელექტრონული ფირფიტა. ამბობს, რომ კითხვა არა მხოლოდ ინფორმაციის დაგროვების საშუალებაა, არამედ კითხვის დროს ადამიანის ტვინი სხვანაირად იწვრთნება და მუშაობს. "დარწმუნებული ვარ, კიბოს უჯრედებიც კი ჩერდებიან და ვერ ვითარდებიან კითხვის დროს", - ნახევრად ხუმრობით მითხრა მწერალმა ზურაბ ქარუმიძემ. მასპინძელს მიაჩნია, რომ მწერალმა დღეში მინიმუმ ორი-სამი საათი უნდა წეროს. ამგვარი გრაფიკი ბოლო ხანს დაერღვა და შესაბამისად, ეს შემოქმედებითი ნაყოფიერებაზეც აისახა - ფაქტობრივად, ბოლო ერთი წელია ახალი არაფერი გამოუქვეყნებია. ადრე წერის დროს კამერულ მუსიკას უსმენდა, ახლა ეს აღარ სჭირდება, მუშაობის დროს მხოლოდ სიჩუმეც საკმარისია.

ზურაბ ქარუმიძეს რომანი არასდროს დაუხევია, მაგრამ მოთხრობა რამდენიც გნებავთ. ამას არ ნანობს, რადგან მიიჩნევს, რომ დასახევი იყო და ასე იმიტომ მოიქცა. კომპიუტერის მეშვეობით წერს და თხუთმეტი წელია, კალამი და ფურცელი არ გამოუყენებია. კომპიუტერმა ტექსტის შექმნისადმი დამოკიდებულება გაამარტივა და ძალიან შეცვალა. ასე შეიქმნა მისი მთელი რიგი ნაწარმოებები, მათ შორის რომანები: "ღვინომუქი ზღვა", "თხა და გიგო", "მელია ტულიფია" და სხვა.

- დედა ქიმიკოსი გახლდათ. მამა - ექიმ-პედიატრი, მელომანი კაცი, რომელმაც მუსიკა და იტალიური ოპერა შემაყვარა, ხოლო ბიძამ - ჯაზი. რასაკვირველია, მამა და საერთოდ ოჯახის რჩევა წიგნებთან დამოკიდებულებაში ერთია, მაგრამ მეორეა, როცა მეგობრები გეჯიბრებიან კითხვაში. ასე ვკითხულობდით და ძალიან ადრე ეს იყო ძირითადად სათავგადასავლო ლიტერატურა: "სამი მუშკეტერი", "კაპიტან ბლადის ოდისეა" და ა.შ.

- სანამ თავად დაიწყებდით კითხვას, რას გიკითხავდნენ მშობლები?

- "ლურსმანას თავგადასავალს", "ჩიპოლინოს", "პინოქიოს" და შარლ პეროს ზღაპრებს. პირველი დიდი სერიოზული შთაბეჭდილება ჩემზე "სამმა მუშკეტერმა" მოახდინა, რომელიც უკვე დამოუკიდებლად წავიკითხე. მუშკეტერებიდან გამორჩეულად არამისი მომწონდა - ყველაზე დახვეწილი და ინტელექტუალური პერსონაჟი.

- სათავგადასავლო ლიტერატურას რომანები, დეტექტივები ცვლის ხოლმე...

- ჩემს შემთხვევაში ცოტა სხვანაირად იყო. კი, ერთი პერიოდი დეტექტივებით გატაცებული ვიყავი, თან იმდენად, რომ VII კლასში თავად შევეცადე დეტექტივის დაწერას, მაგრამ ჩემი კითხვის მიმართულება მაინც სხვაგვარად "წავიდა". 47-ე სკოლაში ვსწავლობდი, როცა VIII კლასში "რომეო და ჯულიეტა" ინგლისურ ენაზე დავდგით. სპექტაკლში ტიბალტს ვთამაშობდი. იმავე წელს ეკრანებზე გამოვიდა ფრანკო ძეფირელის "რომეო და ჯულიეტა", რომელმაც შოკში ჩააგდო მთელი ჩემი თაობა. ყველანი ოლივია ჰასზე ვიყავით შეყვარებულები. შექსპირზე ხომ საერთოდ, ყველამ "გავრეკეთ".

- რეჟისორიც მოსწავლე იყო?

- არა. სპექტაკლის რეჟისორი მოზარდ მაყურებელთა თეატრის მსახიობი თამარ თვალიაშვილი გახლდათ. რეპეტიციები მასთან ერთად გავიარეთ, მაგრამ ძირითადად მაინც თავზე გვადგნენ ინგლისური ენის მასწავლებლები. ამის შემდეგ ჩავუჯექი შექსპირს და VIII-IX კლასებში შექსპირის მთელი შემოქმედება წავიკითხე.

- რატომ რჩება ეს ავტორი დღემდე საოცრად აქტუალური?

- შექსპირის აქტუალობას მისი მრავალწახნაგობა განსაზღვრავს. ცნობილი შეკითხვაა, უკაცრიელ კუნძულზე რომელ წიგნს წაიღებდიო და მე შექსპირის პიესების სრულ კრებულს ვასახელებ... შექსპირი სიტყვის თამაშიდან აწყობს პერსონაჟს, სხვადასხვა განზომილებაში შლის, რამდენიმე ადამიანს ერთ პერსონაჟში აერთიანებს და ამაშია მისი უნივერსალურობა. ბიბლიასა და შექსპირს ხშირად ვუბრუნდები, ასევე ჯეიმს ჯოისს, დოსტოევსკის... ახალგაზრდობაში შექსპირის კითხვას მოჰყვა დანარჩენი ინგლისური ლიტერატურა და ჩემი შემდგომი ბედიც ამან გადაწყვიტა. ჩავაბარე უნივერსიტეტში, დასავლეთ ევროპულ ენებზე და დავიწყე ინგლისური ლიტერატურის ინტენსიური შესწავლა. დისერტაციაც XVII საუკუნის პოეზიაზე დავიცავი.

- მშობლებს არ სურდათ, მათი პროფესია აგერჩიათ?

- არა. ძალიან კარგად მახსოვს ის დღე, როცა მათ განვუცხადე, თუ სად მსურდა ჩაბარება. ეს მოხდა ქობულეთში, სადაც მამა ექიმად მუშაობდა. მასთან ზაფხულობით ჩავდიოდით ხოლმე. გაზეთში მქონდა წაკითხული, რომ თსუ აცხადებდა მიღებას სხვადასხვა სპეციალობაზე, რომელთა შორის იყო დასავლეთ ევროპული ენების ფაკულტეტი და როცა ეს ვუთხარი, ორივეს ძალიან მოეწონა. ჩემი და ჩემზე რამდენიმე წლით უფროსია და ის პიანისტია. ჩვენს ოჯახში არ ყოფილა არავითარი ზეწოლა, რომ ტექნიკური ან სამედიცინო განათლება მიგვეღო, პირიქით, ყოველთვის იყო წახალისება ხელოვნებისკენ.

- დღევანდელი გადასახედიდან რომ უყურებთ, თავად რომ დაიწყეთ წერა, განსაკუთრებით რომელი მწერლის გავლენის ქვეშ იყავით?

- გავლენა ყოველთვის არის. ცარიელ ალაგას არაფერი იწერება, მით უმეტეს დღევანდელ ეპოქაში, რომელსაც ჯერ კიდევ პოსტმოდერნიზმი ჰქვია და სულ ციტატებზეა აწყობილი. თავიდან, როცა წერა დავიწყე, ეს იყო მაშინდელი დეტექტივების გავლენით, მაგრამ ჩემზე უზარმაზარი შთაბეჭდილება მოახდინა კაფკას "მეტამორფოზამ". თან ძალიან საინტერესო ალაგას, წიგნი პარტისტორიის ლექციაზე, მერხის ქვეშ მედო. მაშინ საბჭოთა კავშირში უკვე გამოსული იყო ეს ავტორი. "მეტამორფოზა" რომ წავიკითხე, რამდენიმე დღე აბსოლუტურად დარეტიანებული დავდიოდი. მისი გავლენით 18-19 წლის ასაკში დავიწყე იგავივით მოთხრობების წერა და ამით დაიწყო.

- აკრძალული ლიტერატურის მოპოვებას როგორ და რა გზით ახერხებდით?

- ეს უდიდესი მისტერიაა საბჭოთა ცხოვრების წესისა და ბაზრის. ძალიან ბევრი რამ იყო აკრძალული, დაწყებული ლიტერატურით და დამთავრებული მუსიკით, მაგრამ ხალხი მაინც შოულობდა. თუმცა, 70-იან წლებში, ბრეჟნევის პერიოდში, უკვე მიშვებული იყო რაღაც-რაღაცები და პირველ კურსზე ვიყავი, როცა პასტერნაკის "დოქტორი ჟივაგო" ორი დღით მომიტანეს. უზარმაზარი რომანია და, რა თქმა უნდა, მაშინ, იმ ორდღიანი კითხვისას, გონებაში არაფერი დამრჩა, გარდა იმ ლექსებისა, რომლებიც ბოლოში წერია. შემდგომ ეს რომანი კიდევ წავიკითხე, მაგრამ ეს იყო ჩემი ერთ-ერთი პირველი შეჯახება აკრძალულ ლიტერატურასთან. ქართველი ავტორებიდან იმდენად ბევრი ავტორი აკრძალული არ ყოფილა, მაგრამ ახლაც მახსოვს ჩემი მეგობრის მიერ ხელით გადაწერილი გრიგოლ რობაქიძის "გველის პერანგიდან" რამდენიმე პასაჟი. ძალიან დიდი შთაბეჭდილების ქვეშ აღმოვჩნდი. ამის შემდეგ გადავედი ბიბლიის ძველი ქართული თარგმანისა და "ვისრამიანის" ქართული თარგმანის შტუდიებზე. მას მოჰყვა შესანიშნავი ქართული თარგმანები, რომლებმაც ჩემი ლიტერატურული გემოვნება და ენა ჩამოაყალიბეს. ესენია ჯემალ აჯიაშვილის ებრაული პოეზიის თარგმანები, გურამ გოგიაშვილის "გარგანტუა და პანტაგრუელი", დავით წერედიანის "ფრანსუა ვიიონი". როცა ნიკო ყაისაშვილი "ულისეს" თარგმნიდა, იმ დროს მისი მოსწავლე ვიყავი და მის გვერდით მყოფებს წიგნიდან ახალ-ახალ ეპიზოდებს გვაკითხებდა.

- თქვენი აზრით, რას კითხულობს დღევანდელი, ახალი თაობა?

- ალბათ ძირითადად თანამედროვე ავტორებს, მაგრამ არავითარი აზრი არ აქვს მათ კითხვას, თუ მანამდე კლასიკას არ წაიკითხავენ. მათი მესმის, მოდას მისდევენ, მაგრამ კლასიკა აუცილებელი წასაკითხია.

- და რა არის დღეს მოდაში?

- გააჩნია ვისთვის. ძალიან მცირე ჯგუფისთვის მოდაშია საკმაოდ სერიოზული ლიტერატურა. ისინი კითხულობენ არა მხოლოდ პროზას, არამედ ფილოსოფიასაც, მაგრამ ასეთები ძალიან ცოტანი არიან. უმრავლესობას ისევ და ისევ გოჩა მანველიძისნაირი ტექსტები მოსწონს, მაგრამ იმავდროულად კითხულობენ ისეთ თანამედროვე ავტორებს და მოსწონთ, როგორებიც არიან: აკა მორჩილაძე, ლაშა ბუღაძე, ზაზა ბურჭულაძე... ადამიანი სოციალური არსებაა და მნიშვნელოვანია, რა ისმის მის სოციალურ კონტექსტში, რა წიგნზეა ლაპარაკი მის ირგვლივ, ტელევიზიით რას მოისმენს, ან ინტერნეტში რას გადაეყარა. რეკლამასაც დიდი მნიშვნელობა აქვს. ჩვენს დროს არ ყოფილა რეკლამა, მაგრამ თანამედროვე მსოფლიო ლიტერატურის აღქმის ძალიან კარგი წყარო გვქონდა და ეს იყო რუსული ჟურნალი "ინასტრანნაია ლიტერატურა", რომელიც თვეში ერთხელ გამოდიოდა. ამგვარად იმ პერიოდში ფეხდაფეხ მივდევდით მსოფლიო ლიტერატურას. ზოგჯერ, ხალხი სუფრასთან რომ იკრიბებოდა, სალაპარაკო იყო, რა წაიკითხა იმ ჟურნალში და ეს იყო ერთგვარი სალონური თემა.

- ბევრი მეუბნება, რომ დღეს თანამედროვე ქართულ პოეზიაში უკეთესი მდგომარეობაა, ვიდრე პროზაში...

- განა ოდესმე სხვანაირად იყო ქართული ლიტერატურის ისტორიაში?! ქართულ ლიტერატურაში პოეზია შედარებით ხარისხიან პროდუქტს ქმნიდა, ვიდრე პროზა. ეს ჩვენი ისტორიული განვითარების შედეგიცაა. კვალიფიცირებული, ხარისხიანი პროზა ყალიბდება იქ, სადაც არის თავისუფალი ქალაქი, ბურჟუაზია, ინდივიდის თავისუფლება. ჩვენთან ეს კარგა ხანს არ იყო. მე რომ მკითხოთ, პირველი სრულფასოვანი ევროპული რომანი მიხეილ ჯავახიშვილის "კვაჭი კვაჭანტირაძეა"... ჩვენთან პროზა ზანტად და ძალიან ნელა განვითარდა. ესპანეთი არასოდეს ყოფილა ძალიან კაპიტალისტური ქვეყანა, ვთქვათ, როგორიც იყო ინგლისი ან ჰოლანდია, სადაც ყველაფერი ძალიან სწრაფად ვითარდებოდა, მაგრამ XVII საუკუნის დასაწყისში ესპანეთში დაჯდა ერთი ესპანელი კაცი და გააღადავა მთელი წინანდელი ესპანური კულტურა და სარაინდო ღირებულებები. ჩვენთან ეს არ მოხდა, იმავე პერიოდში აქ არავინ დამჯდარა, არც ერთი ქართველი შემოდგომის აზნაური და არ დაუწერია ღადავი "ვეფხისტყაოსანზე". არ უთქვამს, რომ ვიღაც ტიპმა იმდენი იკითხა "ვეფხისტყაოსანი", რომ გაგიჟდა, გარეკა, მოაჯდა ცხენს და წავიდა ვიღაც დესპონას გასათავისუფლებლად გვერდზე სოფლიდან (იღიმის). ჩვენთან პაროდიული კულტურა არ განვითარდა, იმიტომ, რომ არ გვქონდა თავისუფალი ქალაქები. პროზა და რომანი კი სწორედ პაროდიული კულტურის კვალობაზე ვითარდება...

- თქვენი დამოკიდებულება პოეზიისადმი... რა შემთხვევაში შეიძლება, ლექსების კითხვა მოგინდეთ?

- ლექსების კითხვა ყოველთვის მინდება (იღიმის), დაწყებული მძიმე მდგომარეობით, დამთავრებული იმით, ვთქვათ, როცა ევროპიდან ამერიკაში ათსაათიანი ფრენა მაქვს და სიგარეტის მოწევა არ შეიძლება. იმ დროს ვიწყებ რაღაც ლექსების გახსენებას და ტვინი სხვა თემაზე გადაერთვება ხოლმე. პოეზია ამ დროს უდიდესი შვებაა.

- რა მიგაქვთ თვითმფრინავში წასაკითხად?

- მხოლოდ ჟურნალები. ერთი-ორჯერ რაღაც რომანიც წამიღია, მაგრამ აეროპორტებში კარგი ჟურნალები იყიდება, ვთქვათ, როგორიცაა ბრიტანული ჟურნალი "ისტორია" და მას სიამოვნებით ვკითხულობ.

ანა კალანდაძე

ჟურნალი "რეიტინგი"

(გამოდის ორშაბათობით)