"ბავშვთან ურთიერთობისას, დასჯა მთლიანად უნდა ამოვიღოთ" - რა შეცდომებს უშვებენ ქართველი მშობლები შვილების აღზრდისას

ბავ­შვის აზ­რის გა­უთ­ვა­ლის­წი­ნებ­ლო­ბა, არ­ჩე­ვა­ნის შე­ზღუდ­ვა, მისი სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის და­უკ­მა­ყო­ფი­ლებ­ლო­ბა, პრო­ტეს­ტის მი­უ­ღებ­ლო­ბა, გა­მო­ხატ­ვის თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შე­ზღუდ­ვა - ეს ყვე­ლა­ფე­რი ბავ­შვის უფ­ლე­ბე­ბის დარ­ღვე­ვაა, რაც ხში­რად მას­ზე გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი ძა­ლა­დო­ბით სრულ­დე­ბა. მოქ­მე­დი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით, ნე­ბის­მი­ე­რი სა­ხის ძა­ლა­დო­ბა დას­ჯა­დია, თუმ­ცა სა­ქარ­თვე­ლო­ში არ­სე­ბუ­ლი პრაქ­ტი­კა კა­ნო­ნის­გან მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გან­სხვავ­დე­ბა.

ბავ­შვთა უფ­ლე­ბე­ბის დარ­ღვე­ვებ­ზე, მათ­ზე ძა­ლა­დო­ბის შემ­თხვე­ვებ­სა და კონ­ტრო­ლის ფორ­მებ­ზე არა­სამ­თავ­რო­ბო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის - "პარტნი­ო­რო­ბა ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბე­ბის­თვის" ხელ­მძღვა­ნელს ანა არ­გა­ნაშ­ვილს ვე­სა­უბ­რეთ.

- რა შეც­დო­მებს უშ­ვე­ბენ მშობ­ლე­ბი ბავ­შვის აღ­ზრდის დროს?

მთა­ვა­რი შეც­დო­მა ისაა, რომ აღ­ზრდის დროს ბავ­შვებს არ ეპყრო­ბი­ან, რო­გორც ადა­მი­ა­ნის უფ­ლე­ბე­ბის მქო­ნე სუ­ბი­ექტს. არ აღი­ა­რე­ბენ ბავ­შვის ყვე­ლა იმ უფ­ლე­ბას, რაც მას გა­აჩ­ნია. უფ­რო­სი ადა­მი­ა­ნის შემ­თხვე­ვა­ში ჩვენ არ გვაქვს მო­ლო­დი­ნი, რომ ყვე­ლა­ფე­რი, რა­საც ვურ­ჩევთ ან ვე­ტყვით, გა­ა­კე­თოს. ბავ­შვზე ყვე­ლა აპ­რი­ო­რი ფიქ­რობს, რომ მას სა­კუ­თა­რი აზრი არ გა­აჩ­ნია და რა­საც ეტყვი­ან, ის უნდა გა­ა­კე­თოს. ფიქ­რო­ბენ, რომ უფ­როს­მა უნდა მი­ი­ღოს მის ნაც­ვლად გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა. ამას უფ­რო­სე­ბი ამარ­თლე­ბენ ხოლ­მე იმით, რომ ბავ­შვმა არ იცის, რა არის მის­თვის უკე­თე­სი. სწო­რედ ეს პრო­ცე­სი მთავ­რდე­ბა ხოლ­მე სა­ბო­ლო­ოდ ძა­ლა­დო­ბით.

ბავ­შვს ვერ ეცო­დი­ნე­ბა რა არის მის­თვის უკე­თე­სი, თუ მას არ მი­ვა­წო­დეთ ინ­ფორ­მა­ცია იმ საფრ­თხე­ე­ბი­სა და წე­სე­ბის შე­სა­ხებ, რაც არ­სე­ბობს. თუ ბავ­შვი რა­ი­მე წესს არ­ღვევს, ესეც ჩვე­ნი უფ­რო­სე­ბის გა­მოა, ვი­ნა­ი­დან მას არ ვას­წავ­ლეთ წე­სე­ბის აღი­ა­რე­ბა და დაც­ვა. ბავ­შვთა უფ­ლე­ბე­ბის შე­სა­ხებ სა­უბ­რი­სას, ხში­რად მშობ­ლე­ბი ფიქ­რო­ბენ, რომ ბავ­შვთა უფ­ლე­ბე­ბის დაც­ვა, ბავ­შვის სა­კუ­თა­რი თა­ვის იმე­დად და­ტო­ვე­ბას გუ­ლის­ხმობს და ამ­ბო­ბენ, რომ მე მა­შინ აღარ ჩა­ვე­რე­ვი და ნახე, რა და­ე­მარ­თე­ბა. ესეც არ არის სწო­რი მიდ­გო­მა. პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა ბავ­შვის კე­თილ­დღე­ო­ბა­ზე რა თქმა უნდა უფ­როსს ეკის­რე­ბა. თუმ­ცა, ეს კე­თილ­დღე­ო­ბა უნდა შე­ვუქ­მნათ ისე, რომ ბავ­შვს ღირ­სე­ბა არ შე­ვუ­ლა­ხოთ და უფ­ლე­ბე­ბი არ და­ვურ­ღვი­ოთ, სხვა­დას­ხვა უფ­ლე­ბე­ბი.

- დას­ჯის რო­მე­ლი ფორ­მა ით­ვლე­ბა ძა­ლა­დო­ბად?

- ბავ­შვთან ურ­თი­ერ­თო­ბი­დან დას­ჯა მთლი­ა­ნად უნდა ამო­ვი­ღოთ. თა­ნა­მედ­რო­ვე მიდ­გო­მე­ბის მი­ხედ­ვით, ბავ­შვთან ურ­თი­ერ­თო­ბა უნდა იყოს და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი პო­ზი­ტი­ურ მშობ­ლო­ბა­ზე. დას­ჯა ყვე­ლა ვა­რი­ან­ტში არის ნე­გა­ტი­უ­რი. ხში­რად მცი­რე ზო­მის ძა­ლა­დო­ბას, მა­გა­ლი­თად, წა­მორ­ტყმას, კუ­თხე­ში და­ყე­ნე­ბას, და­ცინ­ვას, ზედ­მეტ­სა­ხე­ლის დარ­ქმე­ვას, ძა­ლა­დო­ბად არ მი­იჩ­ნე­ვენ. რე­ა­ლუ­რად, ყვე­ლა­ფე­რი, რაც მის ღირ­სე­ბას შე­ლა­ხავს მი­უ­ღე­ბე­ლია. არ არ­სე­ბობს მი­სა­ღე­ბი ძა­ლა­დო­ბა.

სა­ნაც­ვლოდ არ­სე­ბობს სხვა უამ­რა­ვი პო­ზი­ტი­უ­რი გან­მამ­ტკი­ცე­ბე­ლი, რი­თაც შეგ­ვიძ­ლია გან­ვამ­ტკი­ცოთ ბავ­შვის პო­ზი­ტი­უ­რი ქცე­ვა ისე, რომ არა­სა­სურ­ვე­ლი ქცე­ვა ჩაქ­რეს. მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რომ ამ არა­სა­სურ­ვე­ლი ქცე­ვის სა­წყი­სებ­საც და­ვაკ­ვირ­დეთ. მა­გა­ლი­თად, ხში­რად კომ­პი­უ­ტერ­თან ჯდო­მის აკ­რძალ­ვით ხდე­ბა დას­ჯა. მო­დით, და­ვუბ­რუნ­დეთ მთა­ვარ მი­ზე­ზებს, რა­ტომ სხე­დან ბავ­შვე­ბი დიდი ხნით კომ­პი­უ­ტერ­თან. კომ­პი­უ­ტე­რი მას მის­ცეს იმ თა­ვი­სუ­ფა­ლი დრო­ის შე­სავ­სე­ბად, რა დრო­საც მშობ­ლე­ბი ვერ ვიც­ლით ბავ­შვე­ბის­თვის. ანუ პრობ­ლე­მა იმა­ში კი არ არის, რომ ბავ­შვი თა­ვი­სუ­ფალ დროს კომ­პი­უ­ტე­რით ავ­სებს, არა­მედ იმა­შია, რომ ჩვენ ვერ გა­მოვ­ყა­ვით ბავ­შვე­ბის­თვის სა­თა­ნა­დო დრო, რომ მას ეკ­რა­ნის ყუ­რე­ბის სურ­ვი­ლი აღარ ჰქონ­დეს. გა­მო­დის, რომ ჩვე­ნი შეც­დო­მის გამო ის­ჯე­ბა ბავ­შვი.

ხში­რად მშობ­ლე­ბი ვერ ხვდე­ბი­ან, რომ სა­კუ­თა­რი ქმე­დე­ბით ბავ­შვის უფ­ლე­ბებს არ­ღვე­ვენ. ამ მხრივ გან­სა­კუთ­რე­ბით რთუ­ლად ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­შია საქ­მე, რო­დე­საც მშობ­ლე­ბი ინ­ტერ­ნეტ­ში ათავ­სე­ბენ ბავ­შვის პერ­სო­ნა­ლურ ინ­ფორ­მა­ცი­ას ან პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბის ამ­სახ­ველ ფო­ტო­ებს. ბავ­შვე­ბის წვდო­მაც უკონ­ტრო­ლოა ინ­ტერ­ნეტ­ზე, რაც ხში­რად ძა­ლა­დო­ბით მთავ­რდე­ბა. სო­ცი­ა­ლურ ქსე­ლებ­ზე ვრცელ­დე­ბა ხოლ­მე მა­სა­ლა, სა­დაც ერთი ბავ­შვი მე­ო­რე­ზე ძა­ლა­დობს. იგი­ვე ხდე­ბა მშობ­ლე­ბის შემ­თვე­ვა­შიც და მათ არ იცი­ან, რომ ეს ძა­ლა­დო­ბაა. იყო შემ­თხვე­ვე­ბი, როცა ინ­ტერ­ნეტ­ში გავ­რცელ­და ვი­დეო, სა­დაც მცი­რე­წლო­ვანს სი­გა­რეტს აწე­ვი­ნებ­დნენ. ეს ძა­ლი­ან სე­რი­ო­ზუ­ლი დარ­ღვე­ვაა.

- რას ნიშ­ნავს პო­ზი­ტი­უ­რი მშობ­ლო­ბა, რა­ზეც, თქვე­ნი გან­მარ­ტე­ბით, ბავ­შვთან ურ­თი­ერ­თო­ბა უნდა იყოს და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი?

- პო­ზი­ტი­უ­რი მშობ­ლო­ბა ნიშ­ნავს მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბის წარ­მო­ე­ბას, ერ­თად გა­და­წყვე­ტას. ეს არის ევ­რო­პის საბ­ჭოს მი­ნის­ტრთა კო­მი­ტე­ტის 2006 წლის რე­ზო­ლუ­ცი­ით დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლი მიდ­გო­მა. სა­ხელ­მწი­ფოს ვალ­დე­ბუ­ლე­ბაა მშობ­ლებს შე­უქ­მნან ისე­თი პი­რო­ბე­ბი, რო­მე­ლიც მათ სა­შუ­ა­ლე­ბას მის­ცემთ გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლონ პო­ზი­ტი­უ­რი მშობ­ლო­ბა, კერ­ძოდ იყ­ვნენ და­საქ­მე­ბუ­ლე­ბი, შე­ეძ­ლოთ ბავ­შვებ­თან დრო­ის გა­ტა­რე­ბა და გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის აუ­ცი­ლე­ბე­ლი პი­რო­ბე­ბის შექ­მნა ამა­ვე დროს, სა­ხელ­მწი­ფომ უნდა შექ­მნას ისე­თი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო კურ­სე­ბი, სა­დაც ხალ­ხს ას­წავ­ლი­ან პო­ზი­ტი­უ­რი მშობ­ლო­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის მე­თო­დებს.

მშობ­ლო­ბა მხო­ლოდ კვე­ბი­თი და სა­მო­სით უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა არ არის. მშობ­ლო­ბა არის ძა­ლი­ან დიდი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა, რაც ბავ­შვის ღირ­სე­ბის პა­ტი­ვის­ცე­მა­ზე უნდა იყოს და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი. ხოლო მშო­ბელს უნდა ეხ­მა­რე­ბო­დეს სა­ხელ­მწი­ფო ამ პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბი­სათ­ვის თა­ვის გარ­თმე­ვა­ში.

- ბავ­შვებ­ზე ძა­ლა­დო­ბის კუ­თხით სა­ქარ­თვე­ლო­ში რა მდგო­მა­რე­ო­ბაა?

- ბავ­შვთა მი­მართ ძა­ლა­დო­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­ში ძა­ლი­ან ხში­რი და გავ­რცე­ლე­ბუ­ლია. გარ­კვე­უ­ლი პროგ­რე­სი გვაქვს იმ კუ­თხით, რომ სა­ზო­გა­დო­ე­ბამ მეტ-ნაკ­ლე­ბად აღი­ა­რა, რომ ბავ­შვთა მი­მართ ფი­ზი­კუ­რი ძა­ლა­დო­ბა მი­უ­ღე­ბე­ლია. თუმ­ცა კვლავ არ­სე­ბობს შე­ხე­დუ­ლე­ბა, რომ მცი­რე ზო­მის ძა­ლა­დო­ბა მი­ღე­ბუ­ლია. აქამ­დე თუ ამ­ბობ­დნენ, რომ ”ჩემი შვი­ლია და რა­საც მინ­და, იმას ვუ­ზამ”, ახლა მხო­ლოდ იმ ტი­პის ძა­ლა­დო­ბას მი­იჩ­ნე­ვენ მი­სა­ღე­ბად, რაც აშ­კა­რა ფი­ზი­კურ ზი­ანს არ იწ­ვევს. თუმ­ცა ესეც არას­წო­რი შე­ხე­დუ­ლე­ბაა, ჩვენ რე­ა­ლუ­რად არ ვი­ცით, რო­გო­რია თუნ­დაც ე.წ. მცი­რე ძა­ლა­დო­ბის გავ­ლე­ნა ბავ­შვის ღირ­სე­ბა­სა და მის პი­როვ­ნე­ბა­ზე. სა­ზო­გა­დო­ე­ბას უნდა მი­ვა­წო­დოთ შემ­დე­გი გზავ­ნი­ლი, არ არ­სე­ბობს მი­სა­ღე­ბი ინ­ტენ­სი­ვო­ბის თუ ფორ­მის ძა­ლა­დო­ბა.

ბავ­შვზე ძა­ლა­დო­ბის დროს სა­ხელ­მწი­ფო რე­ა­გი­რე­ბაც არ არის ადეკ­ვა­ტუ­რი. ბავ­შვზე ძა­ლა­დო­ბა დას­ჯა­დი ქმე­დე­ბა უნდა იყოს. სა­ხელ­მწი­ფო უწყე­ბებ­მა არ უნდა მო­ახ­დი­ნონ ძა­ლა­დო­ბის იგ­ნო­რი­რე­ბა, მხო­ლოდ იმი­ტომ, რომ ის ბავ­შვის მი­მართ გან­ხორ­ცი­ელ­და. მა­გა­ლი­თად, ზრდას­რუ­ლის­თვის რომ წა­მო­ერ­ტყათ ან კუ­თხე­ში და­ე­ყე­ნე­ბი­ნათ, მო­ით­მენ­და? რა თქმა უნდა, არა, პატ­რულს გა­მო­ი­ძა­ხებ­და. მა­შინ ბავ­შვის დროს რა­ტომ არ ვი­ძა­ხებთ? ბავ­შვის შემ­თხვე­ვა­ში უფრო მცი­რე ქმე­დე­ბა­ზე უნდა გვქონ­დეს რე­აქ­ცია.

გან­სა­კუთ­რე­ბით მძი­მე სი­ტუ­ა­ცი­აა ბავ­შვთა სექ­სუ­ა­ლუ­რი ძა­ლა­დო­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ში. არ გვყავს სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც ამ სა­კითხს სრულ­ფა­სოვ­ნად გა­მო­იკ­ვლე­ვენ. მძი­მე სი­ტუ­ა­ცი­აა იმ მხრი­ვაც, რომ ბავ­შვი ძა­ლა­დო­ბის შემ­დეგ რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ას ვერ გა­დის. მა­გა­ლი­თად, ბავ­შვთა ზრუნ­ვის სის­ტე­მას თბი­ლის­ში ერთი ფსი­ქო­ლო­გი ჰყავს.

გვაქვს სა­კა­ნონ­მდებ­ლო ხარ­ვე­ზიც. თუ ბავ­შვის კა­ნო­ნი­ერ­მა წრა­მო­მად­გე­ნელ­მა არ გა­ნა­ცხა­და თან­ხმო­ბა, მას სა­ად­ვო­კა­ტო მომ­სა­ხუ­რე­ბას ვერ ვუ­წევთ. ცოტა ხნის წინ სტამ­ბო­ლის კონ­ვენ­ცია შე­ვი­და ძა­ლა­ში და სა­ქარ­თვე­ლო­ში ახა­ლი სტან­დარ­ტი და­ამ­კვიდ­რა. აქამ­დე თუ ძა­ლა­დო­ბა უშუ­ა­ლოდ ბავ­შვზე არ ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და, ის მსხვერ­პლად არ ით­ვლე­ბო­და. უკვე გვქონ­და პირ­ვე­ლი სა­სა­მარ­თლო პრო­ცე­სი, როცა ძა­ლა­დო­ბის მოწ­მე ბავ­შვი მსხვერ­პლად ცნეს. მას უშუ­ა­ლოდ არ შე­ხე­ბია ძა­ლა­დო­ბა, მაგ­რამ ეს­წრე­ბო­და მო­ძა­ლა­დე რო­გორ ძა­ლა­დობ­და დე­და­ზე. ეს ძა­ლი­ან სე­რი­ო­ზუ­ლი ცვლი­ლე­ბაა.

- სო­ცი­ა­ლუ­რი მუ­შა­კის ინ­სტი­ტუ­ტი რამ­დე­ნად გა­მარ­თუ­ლად მუ­შა­ობს?

- ბავ­შვზე ძა­ლა­დო­ბის პრე­ვენ­ცი­ა­ში და რე­ა­გი­რე­ბა­ზე ძა­ლი­ან დიდი როლი აქვს სო­ცი­ა­ლურ მუ­შაკს, თუმ­ცა დღეს სა­ქარ­თვე­ლო­ში სო­ცი­ა­ლუ­რი მუ­შა­კის ინ­სტი­ტუ­ტი ძა­ლი­ან ცუდ მდგო­მა­რე­ო­ბა­შია. 2005 წლის მერე მათი რა­ო­დე­ნო­ბა ფაქ­ტობ­რი­ვად არ გაზ­რდი­ლა. მათ ხელთ არ­სე­ბუ­ლი რე­სურ­სე­ბიც შე­ზღუ­დუ­ლია. აღ­ნიშ­ნუ­ლი პირ­და­პირ მთავ­რო­ბის პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბაა. მთავ­რო­ბა ამ­ბობს, რომ ბავ­შვის მი­მართ ძა­ლა­დო­ბას ებ­რძვის, მაგ­რამ, მე­ო­რე მხრივ, იმ ინ­სტი­ტუ­ცი­ას არ ავი­თა­რებს, ვინც რე­ა­ლუ­რად უნდა აღას­რუ­ლოს კა­ნო­ნი.