ადგილები შავ ზღვაზე, სადაც წყალი ყველაზე მეტადაა დაბინძურებული - რას ამბობს ექსპერტი და რას ურჩევს დამსვენებელს?

ყოველწლიურად, ზაფხულისა და ზღვის სეზონის დადგომასთან ერთად, შავი ზღვის დაბინძურების საკითხი აქტიურდება. ამ საკითხთან დაკავშირებით წელს ავტორიტეტული ორგანიზაციების მხრიდან არაერთი კრიტიკული მოსაზრება გამოითქვა. მაგალითად, BBC-ის მიერ შავი ზღვის დაბინძურების შესახებ მომზადებულ ბოლო სიუჟეტში შავი ზღვა ევროპაში ერთ-ერთ ყველაზე ბინძურ ზღვად მოიხსენიეს. კორესპონდენტის ინფორმაციით, დაბინძურების დონე იმდენად მაღალია, რომ ნაპირიდან 400 კილომეტრზე, არა მხოლოდ ზედაპირზე, არამედ ეკოსისტემაზეც ვრცელდება. სიუჟეტში ასევე საუბარია იმაზეც, რომ ზღვის წყალში არსებობს ბაქტერიები, რომლებმაც შესაძლოა ადამიანის ორგანიზმს ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემები შეუქმნას. ზღვაში უცნობი ვირუსებისა და ბაქტერიების არსებობის საკითხს სოციალურ ქსელშიც აქტიურად განიხილავენ. რამდენიმე დღის წინ ერთ-ერთმა მომხმარებელმა გამოაქვეყნა პოსტი, სადაც წერდა, რომ სავარაუდოდ, ზღვის წყლის ჩაყლაპვის შედეგად რამდენიმე ბავშვი უცნობი ვირუსით დაინფიცირდა და იაშვილის კლინიკაში მოხვდა. (ავტ. შენიშვნა: ჯერჯერობით არ არის დადგენილი გამოიწვია თუ არა ზღვის წყალმა ბავშვების დაინფიცირება, თუმცა აღსანიშნავია, რომ ათზე მეტი ბავშვი ერთი და იგივე დიაგნოზით მოხვდა კლინკაში და თითქმის ყველა მათგანი დასასავენებლად ბათუმში იმყოფებოდა.

AMBEBI.GE გარემოსდაცვითი ორგანიზაცია CENN-ის ეკოლოგიის ექსპერტს, კახა გუჩმანიძეს ესაუბრა.

- როგორია შავი ზღვის წყლის ხარისხობრივი მაჩვენებელი წელს? რამდენად უსაფრთხოა იგი საბანაოდ?

- შავი ზღვა, რა თქმა უნდა, არის დაბინძურებული, მაგრამ ისე, რომ იგი ცალსახად საშიში იყოს ადამიანის ჯანმრთელობითვის, ცხადია, ასე არ არის. არსებობს შავ ზღვაზე მონაკვეთები, სადაც ბანაობა არის სრულიად მიზანშეწონილი და არსებობს ისეთი ადგილებიც, სადაც ზღვაში ჩასვლა საფრთხისშემცველია ადამიანის ორგანიზმისთვის.

- რომელია ეს ადგილები?

- ზღვა შედარებით სუფთაა სარფი-გონიოს მონაკვეთზე, მწვანე კონცხის მიმდებარედ და შეკვეთილში ნაწილობრივ. ის ტერიტორია კი, სადაც ჩაედინება მდინარე ბარცხანა და მდინარე ჟილინის არხი, ვფიქრობ, რომ ბანაობა უსაფრთხო არ არის. ასევე, აერპორტის ტერიტორიაზე, ბენზეს მიმდებარედ, პორტის მახლობლად, ბანაობა არ არის სასურველი. ობელისკის მიმდებარე ტერიტორიაზე, იახტკლუბის მიმდებარედ არ არის გამორიცხული, რომ კოლექტორი იყოს დაზიანებული, რადგან ძალიან მძაფრი, უსიამოვნო სუნი იგრძნობა.

- რა არის შავი ზღვის დაბინძურების ძირითადი წყაროები საქართველოს ტეროტორიაზე?

- საქართველოს აკვატორიაზე არსებობს დაბინძურების რამდენიმე კერა:

• პირველი უმთავრესი კერა, რომელიც წლების განმავლობაში იყო გამოწვევა, როგორც ბათუმისთვის, ისე მთელი საქართველოსთვის, ეს არის გაუმართავი წყალარინების სისტემა. აღნიშნული სისტემა სავალალო შედეგებს იწვევდა, ვინაიდან აუარესებდა ზღვის წყლის ხარისხობრივ მაჩვენებლებს და დიდი ზიანი მოჰქონდა ზღვის იხტიო ფაუნისთვისაც. ეს პრობლმა გერმანიის რეკონსტრუქციის ბანკის დაფინასებით ამოქმედებული პროექტის ფარგლებში, ნაწილობრივ გამოსწორდა. თუმცა დღემდე არსებობს ტერიტორიები, სადაც წყალარინების სისტემა ან არ არსებობს, ან გაუმართავია, რაც არის ზღვის დაბინძურების ერთ-ერთი მთავარი წყარო.
• დაბინძურების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კერაა სამრეწველო სექტორი. ხშირ შემთხვევაში, წვრილ სამრეწველო ობიექტებს არ გააჩნიათ სათანადო საფილტრი სისტემები და მოხმარებული სამრეწველო წყლები, საბოლოოდ, ზღავში ჩაედენება.
• ასევე, ერთ-ერთი დამაბინძურებელია გაუმართავი ნარჩენების სისტემა ზოგადად რეგიონში და განსაკუთრებით, მაღალმთიან აჭარაში. რთული რელიეფიდან გამომდინარე ვერ ხდება სრულყოფილი დასუფთავება. არსებობს ბევრი უკანონო ნაგავსაყრელი, საიდანაც წყალმოვარდნის შემთხვევაში, ეს მყარი ნარჩენები, ნაგავი, ხვდება მდინარეებში, მდინარეებიდან კი - შავ ზღვაში.
• ასევე, პრობლემას ქმნის კუსტარულად დამზადებული საფილტრები, ე.წ. შამბოები, რაც უმეტეს შემთხვევაში, გაუმართავია. ისედაც, ძალიან უხერხულია 21-ე საუკუნეში ასეთი კუსტარული საფილტრების გამოყენება. ამის გამო საკანალიზაციო წყლების ჩადინება ხდება პირდაპირ მდინარეებში და მდინარეებიდან ზღვაში.
• ასევე, გამოწვევაა მდინარეები ბარცხანა, ჟილინის არხი, კუმის წყალი და ა.შ. რომლებიც არის დაბინძურების ერთ-ერთი ძირითადი კერა.
• პრობლემაა, ადამიანების ცნობიერების დაბალი დონეც ამ კუთხით. ხშირად, ჩვენ არ ვუფრთხილდებით შავ ზღავს და ვანაგვიანებთ პლიაჟს.

აუცილებლად უნდა გავუსვათ ხაზი ბათუმის მთავარი ნაგავსაყრელის ფაქტორსაც, რომელიც უკანონოა. ეს ნაგავსაყრელი არის განთავსებული მდინარე ჭოროხის მარჯვენა დელტაზე, ყველა გარემოსდაცვითი ნორმის დარღვევით, რის გამოც უცაბედი წყალმოვარდნების დროს ხდება ნაგვის ჩატანა მდინარეში, ხოლო მდინარიდან ზღავში. წინა ხელისუფლების პერიოდში გაფორმდა მემორანდუმი იბიარდთან და მისი დაფინანსებით უნდა მომხდარიყო ახალი ნაგავსაყრელის განთავსება აჭარაში და მომხდარიყო აღნიშნული უკანონო ნაგავსაყრელის კონსერვაცია, სამწუხაროდ, ეს მაშინ ვერ მოხერხდა. მაგრამ ახლა მოლაპარაკებები შედგა და, დაახლოებით, ნახევარ წელიწადში ცეცხლაურში მოეწყობა ახალი თანამედროვე სტანდარტების ნაგავსაყრელი. თუმცა ეს გაცილებით ადრე უნდა გაკეთებულიყო.

- ხდება თუ არა შავი ზღვის წყლის ხარისხობრივი მაჩვენებლის კონტროლი სეზონურად, რათა დადგინდეს რამდენად უსაფრთხოა ბანაობა?

- დიახ, გარემოს დაცვის სააგენტო და არა მხოლოდ ეს უწყება, იკვლევს შავი ზღვის წყლის ხარისხობრივ მაჩვენებელს პერიოდულად, კვლევა მიმდინარეობს სხვადასხვა ჩხირზე, ვირუსსა და ძალიან ბევრ პარამეტრზე. ამ კვლევებით დგინდება, რომ შავი ზღვის ხარისხობრივი მაჩვენებელი, საბანო კუთხით, არის კარგი, რასაც არ ვეთანხმები, რადგან ანალიზების აღება არ ხდება ობიექტურად. როდესაც ჩვენ ეს გვაინტერესებს, სინჯები უნდა იქნეს აღებული პლიაჟთან ახლოს წყლიდან, სადაც ბანაობს ადამიანი და არა სიღრმიდან, სადაც წყალი გაცილებით სუფთაა და იფილტრება. იმ სიღრმეში, ჩვეულებრივ, არ ცურავენ ადამიანები, ამიტომ ეს ანალიზები ვერ ჩაითვლება სანდოდ. ეს ხება, დიდი ალბათობოთ, მიზანმიმართულად.

- რა ტიპის ნაგვით არის დაბინძურებული, ძირითადად, ზღვა?

- ძირითადი დაბინძურება ხდება პლასტიკითა და პლასტმასით, მუნიციპალური ნარჩენებით, რომლებიც ზღავში ხვდება. პლასტიკა და პლასმასი არის უმთავრესი გამოწვევა მსოფლიოსთვისაც. ასევე, გვხვდება მაკულატურა, თუნუქის ბოთლები, ხის ანახვეტები, საკვების ნარჩენები და ა.შ. მაკულატურა და ხის ტოტების მოხვედრა ნაკლებად საზიანოა ადამიანისთვის, ვიდრე პლასტიკის, რომლის დაშლაც არ ხდება გარემოში.

საერთოდ, ბუნებაში ყველაფერი ერთმანეთთან არის ბმაში. როდესაც ბინძურდება ზღვა, ეს აბინძურებს იხტიო ფაუნას, თევზებს და შემდეგ ხვდება ჩვენს ორგანიზმში. რაც იწვევს ტყვიის მატებას და სხვადახვა ტიპის ბაქტერიების გაჩენას ჩვენს ორგანიზმში.

- რა უნდა გააკეთოს სახელმწიფომ და თითოეულმა ჩვენგანმა იმისთვის, რომ შავი ზღვა დავიცვათ დაბინძურებისგან?

- საქართველომ 1992 წელს ხელი მოაწერა ბუქარესტის კონვენციას, რომელიც ითვალისწინებს შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვას, ჩვენ ამას გვავალდებულებს ასევე ასოცირების ხელშეკრულება. სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ნარჩენების მართვის სისტემის დახვეწა. უნდა განხიორციელდეს მაქსიმალური მონიტორინგი მცირე ტიპის სამრეწველო ობიექტებზე და მოხდეს კონტროლი იმისა, თუ რამენად იცავენ ისინი რეგულაციებს. გარდა ამისა, წყალარინების სისტემის გაუმჯობესება არის უმთავრესი გამოწვევა.

რაც შეეხება მოქალაქეობრივ პასუხისმგებლობას, ამ მხრივაც არსებობს ცნობიერების პრობლემა. თუ ჩვენ გავუფრთხილდებით და მინუმუმ ჩვენს საკვებ ნარჩენებს არ მოვისვრით ზღვაში, ამით მნიშვნელოვნად დავიცავთ ზღავს დაბინძურებისგან.