"რუსთაველის თეატრში ჯარი დაჰყავთ იმ სპექტაკლზე, რომელიც უნდათ, "ამოქაჩონ"

ქართულ კულტურასა და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მიმდინარე პროცესებზე თვალსაზრისს თუმანიშვილის სახელობის კინომსახიობთა თეატრის მთავარი მხატვარი, საზოგადოებრივი მოძრაობა "დაიცავი საქართველოს" დამფუძნებელი შოთა გლურჯიძე გამოხატავს.

- გერმანელი პოეტი და ფილოსოფოსი ფრიდრიხ შილერი ამბობს: ხელოვნება იმ მანკიერებებს ამხელს, რაზეც სასამართლოს განაჩენი არ გამოაქვსო. როგორ აფასებთ დღეს ქართულ თეატრში, კულტურაში შექმნილ ვითარებას?

- მე-20 საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ეთნოგრაფს, ისტორიკოს ლევ გუმილიოვს სხვადასხვა ერების ეთნოფსიქოლოგიაზე საუბრისას ასეთი მაგალითი მოჰყავს: ტრამვაიში ქართველი, გერმანელი, რუსი და თათარი სხედან. ამ დროს ვაგონში ხულიგანი შემოდის და მანდილოსანს შეურაცხყოფს; ქართველი მოძალადეს შეებრძოლება და ტრამვაიდან გადააგდებს, გერმანელი - უკმაყოფილო სახით პოლიციას გამოიძახებს, რუსი - შეიგინებს, თათარი არ ჩაერევაო... ასეთია გუმილიოვის მოსაზრება. დღეს ასეთი ქართველი აღარ არსებობს, დღევანდელი ქართველი სულ მცირე, ის გერმანელია, რომელიც პოლიციას გამოუძახებს. აი, ასეთი განწყობა ჰქონდათ ადრე ქართველის, მისი ზნეობრივი მუხტის მიმართ: ეთნოგრაფის აზრით, პასიონარობა, ანუ ბიოლოგიური ენერგიის სიჭარბე ამ უძველესი ერის ერთ-ერთი მახასიათებელი იყო, მეორე იყო ადამიანისთვის თავდადების, მსხვერპლის გაღების უნარი.

ხელოვნება კი ზნეობრივი, მორალური კრიტერიუმის გარეშე არ არსებობს - ასე გვასწავლიდნენ ჩვენს თაობას სამაგალითო ზნეობის მოღვაწეები: მიხეილ თუმანიშვილი, სერგო ქობულაძე. დღეს ქართულ კულტურაში, თეატრში დიდი პრობლემაა, რადგან არიან ადამიანები, რომლებიც პროფესიულ უნარ-ჩვევებს ფლობენ, მაგრამ არა აქვთ ზნეობრივი უფლება, "რომ წარუძღვნენ წინა ერსა". ზნეობრივი დეგრადაცია ისე არაფერს აზარალებს, როგორც კულტურას. თუ ადამიანებს შენი ცხოვრებაში არ სჯერათ, არც სცენიდან ნათქვამ სიტყვას დაიჯერებენ. წარმოუდგენელია, რეჟისორმა, მწერალმა ხმა არ ამოიღო, სხვა ყველაფერთან ერთად, იმ ზნეობრივ ფუკუსიმაზე, რომელიც გასული წლის 26 მაისს საქართველოში მოხდა - ხელისუფლების საქციელზე, რომელიც სასტიკად გაუსწორდა საკუთარ მოსახლეობას, და მეორე მხრივ - პოლიტიკოსთა იმ ნაწილის აღმაშფოთებელ პოზიციაზე, რომელსაც მომხდარზე რეაქცია არ ჰქონია. მეტიც, ჩატარდა აღლუმი, და კულტურის მოღვაწეთა ერთმა ნაწილმა ორდენებიც მშვიდად მიიღო... რაღა ფასი აქვს ამ ადამიანების გადაღებულ ფილმს, დადგმულ სპექტაკლს? ასეთი ხელოვანი ვეღარც შექმნის რაიმე ფასეულს, როგორც ზემოხსენებული პოლიტიკოსები, ის ზნეობრივი ინვალიდია.

- დღეს რუსთაველის სახელმწიფო აკადემიური თეატრის სცენა ხშირად ეთმობა შოუებს, მიუზიკლებს. როგორ აფასებთ ამ ტენდენციას?

- თეატრში ზნეობრივი საწყისი ძალზე მნიშვნელოვანია. შედარებით მსუბუქ ჟანრად მიჩნეული ვოდევილი, კომედიაც კი ქრისტიანულ მრწამსს, მორალს ეფუძნებოდა და უნდა ეფუძნებოდეს... ამორალურ, მომხმარებლურ საზოგადოებაში კი ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ბევრი რამ გადაფასდა. რაც დღეს ხდება რუსთაველის თეატრში, მოსალოდნელი იყო, რადგან ის ზნეობრივი ხერხემალი, რაზეც რუსთაველის თეატრი ყოველთვის იდგა, გამოაცალეს; როცა რობერტ სტურუა ამბობს: მერჩივნა, დავეხვრიტეო, გულისხმობს, რომ სულიერი განადგურება ფიზიკურზე არანაკლებია. რეალურად, რობერტ სტურუას დახვრეტა მიუსაჯეს და ახლა, როგორც ვიცი, თბილისში დარბაზს ვერ ქირაობს სპექტაკლის დასადგმელად. ანუ, დღევანდელი მორალური გარემო, უპირველესად, ქართული თეატრის ფლაგმანზე - რუსთაველის თეატრზე აისახა. ამიტომ ვცდილობდით, მხატვრები, მსახიობები, რეჟისორები ეს თეატრი გადაგვერჩინა. რუსთაველის თეატრში წლების განმავლობაში ვმუშაობდი, ახლა იქ აღარ ვარ, მაგრამ ამას მნიშვნელობა არა აქვს, როცა უსამართლობას ებრძვი. რუსთაველის თეატრში ჯარი, ჯარისკაცები დაჰყავთ იმ სპექტაკლებზე, რომელიც უნდათ, რომ "ამოქაჩონ", დარბაზი შეავსონ. არც მიუზიკლ "ოლივერ ტვისტის" დადგმაა შემთხვევითი. მის გასაპიარებლად არაფერს დაიშურებენ, მსახიობთა ნაწილს მაღალი ჰონორარით მიიზიდავენ, მერე კი სამხატვრო ხელმძღვანელად მიუყვანენ მას, ვისაც მოისურვებენ... ამ თეატრში სტურუას შემდეგ პირდაპირ მისვლა რთულია...

- თქვენი ინფორმაციით, ვის დანიშვნას აპირებენ სამხატვრო ხელმძღვანელად?

- რამდენიმე კანდიდატურაა, მათ შორის ერთ-ერთი, ალბათ, დავით საყვარელიძეა, რომელიც "ოლივერის" დადგმას ხელმძღვანელობს. ჩემი აზრით, დავით საყვარელიძე მედლებით დაჯილდოებული უნიჭო რეჟისორია.

- როგორია თქვენი შემოქმედებითი გეგმები?

- კინომსახიობთა თეატრს, სადაც ამჟამად ვმუშაობ, დღევანდელი სიტუაცია, საერთო ატმოსფერო ნაკლებად შეეხო. ახალი სეზონისთვის მსახიობმა ნინო ბურდულმა მოიტანა გერმანელი დრამატურგის ძალზე საინტერესო პიესა, რომელიც თეატრის სამხატვრო საბჭომ მოიწონა და მალე მუშაობასაც შევუდგებით. ახლა ჩემს მეგობარ გია გაჩეჩილაძესთან, "უცნობთან" ერთად ვმუშაობთ ახალ პროექტზე, რომელიც, ვფიქრობ, საინტერესო იქნება.

- ესეც ტელეპროექტი იქნება?

- ეს არის მუსიკალური პროექტი, ჯერ უცნობია, სად წარმოვადგენთ მას, მოგვცემენ თუ არა დარბაზს, და ა.შ. მასში ნატო მეტონიძე მონაწილეობს, გვაქვს დაფინანსების პრობლემაც, რადგან დღეს ბიზნესი ინდეფერენტულია კულტურის მიმართ. სხვათა შორის, დაფინანსებაზე უარის თქმაც ცენზურის ერთ-ერთი სახეობაა.

- თქვენ მოძრაობა "ამომრჩეველთა ლიგას" წარმოადგენთ. გაქვთ იმედი, რომ ქართველი ამომრჩეველი ამ არჩევნებზე აქტიური იქნება და თქვენი აზრით, ჩამოყალიბდა ჩვენში სამოქალაქო საზოგადოება?

- სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოსაყალიბებლად ქვეყანაში საშუალო კლასი უნდა არსებობდეს. აღმოსავლეთ ევროპის, პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნებში 20 წლის წინ 14 მილიონი ადამიანი ცხოვრობდა სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ, ახლა ასეთი მოქალაქეების რიცხვი 140 მილიონზე მეტია, ანუ მოხდა საზოგადოების სრული ლუმპენიზაცია (დეკლასირება - ნ.კ.), ეს კარგად ჩანს საქართველოშიც. შესაბამისად, აღარ არსებობს საშუალო ფენა, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოების საფუძველია. ჯერ სიდუხჭირიდან უნდა ამოვიდეთ. ამიტომ, ვინც ჯერ კიდევ ფეხზე ვდგავართ და ნაგავში არ ვიქექებით, უფრო მტკიცედ უნდა ვიდგეთ, ხმამაღლა ვთქვათ ჩვენი სათქმელი. მით უმეტეს, რომ დღეს ყველანაირად ცდილობენ ჩვენს ლუმპენიზაციასაც, პოზიცია რომ აღარ გვქონდეს და ვიყოთ მხოლოდ მომხმარებლები. საქართველოში ეს ლიბერალიზმის ნიღბით ხდება და ეს მაშინ, როცა ქვეყანაში ვერა და ვერ ჩატარდა თავისუფალი არჩევნები. ჩემი აზრით, თუ "ქართული ოცნება" არჩევნებში გაიმარჯვებს, ამის შემდეგ კვლავ უნდა გაიმართოს საპარლამენტო არჩევნები, სადაც ყველა პარტიას თანაბარი სასტარტო პირობები ექნება. აი, ეს არის ჩემი "ქართული ოცნება". ამიტომაც მიმაჩნია, რომ "ამომრჩეველთა ლიგამ" მარტო ამ არჩევნებამდე კი არ უნდა იმოქმედოს, არამედ არჩევნების შემდეგაც. ასე რომ, ბრძოლა ამ არჩევნებით არ მთავრდება.

- 27 მაისის შემდეგ დეპუტატმა ნუგზარ წიკლაურმა თქვა: ხალხს აქვს უფლება ქუჩაში მოსაზრება გამოთქვას, ხოლო ვინ მოვა ხელისუფლებაში, ქართველი ხალხი შემოდგომაზე გადაწყვეტსო. იყო თქვენთვის მოულოდნელი 27 მაისს და მას შემდეგ განვითარებული მოვლენები?

- პოლიტიკური კოალიცია "ქართული ოცნების" პიარი საკმაოდ დაბალ დონეზეა, თუმცა, სრულიად სხვა შედეგი მივიღეთ და თბილისი გარეთ გამოვიდა... ეს ის შემთხვევაა, როცა პიარი, ალბათ, აღარც არის საჭირო. ბიძინა ივანიშვილი არის ადამიანი, რომელსაც პიარი არ სჭირდება, არც ბანერი სჭირდება, რადგან სამება დგას. არ სჭირდება რეკლამა, რადგამ მისი ოცწლიანი ქველმოქმედების ისტორია ყველამ იცის. 27 მაისი ამ ყველაფრისადმი მხარდაჭერის, პიროვნული ქარიზმის გამოხატულება იყო; თუმცა, მის არჩევანს პოლიტიკური პარტნიორების შერჩევისას ვერ მოვიწონებ, თუნდაც იმავე "რესპუბლიკელებს", რომლებიც 26 მაისის შემდეგ სრულიად არაადეკვატურ განცხადებებს აკეთებდნენ. ამ პარტიის პოზიცია, მსოფლმხედველობა ჩემთვის მიუღებელია. რაც შეეხება ნუგზარ წიკლაურს, ვფიქრობ, მისი განცხადებების კომენტირება ზედმეტია, ამით, როგორც პოლიტოლოგმა გიორგი მარგველაშვილმა შესანიშნავად თქვა, ასეთ პოლიტიკოსებს ვაცოცხლებთ. ეს "პოლიტიკოსები" მორალისა და ზნეობისგან ძალზე შორს დგანან.

- ბოლო ხანს განვითარებულ მოვლენებზე შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილე ეკა ზღულაძემ განაცხადა, არჩევნებამდე საჯარო მოხელეების განთავისუფლება უნდა შეჩერდეს, რადგან ეს მათი და მათი ნათესავების პოლიტიკურ თვალსაზრისს მიეწერებაო.

- არჩევნებამდეო, - თქვა შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილემ და არჩევნების შემდეგ, რა, შეიძლება ხალხის გათავისუფლება? ვფიქრობ, ქართველ ხალხს ამაზე მწვავე რეაქცია ექნება. საერთოდ, როგორ შეიძლება ადამიანი პოლიტიკური შეხედულების გამო გაათავისუფლო სამსახურიდან? თუ სექსუალური უმცირესობის უფლებებზე ასეთი ამბავია ატეხილი, პოლიტიკური თვალსაზრისის გამო რატომ უნდა დაჩაგრო ადამიანი? სამწუხაროდ, ამგვარი ფაქტები ჩვენს სფეროშიც იყო და არის. პირადად მე "თეატრალური სარდაფის" ერთ-ერთი მფლობელი ვიყავი, ეს თეატრი სწორედ პოლიტიკური ნიშნით დაიხურა, რეჟისორი დავით ანდღულაძე გაათავისუფლეს ახმეტელის სახელობის სახელმწიფო თეატრიდან, ამას მოჰყვა ქეთი დოლიძე, დიმიტრი ჯაიანი, რუსთაველის თეატრსა და დუმბაძის სახელობის საბავშვო თეატრში განვითარებული სამარცხვინო მოვლენები! ქართველი ინტელიგენციის დევნა გრძელდება, რადგან კარგად იციან, მთავარია, ზნეობრივი, სულიერი საყრდენი გამოაცალო საზოგადოებას და მერე ყველაფერი ჩამოიშლება. ან როგორ შეიძლება აშშ-ის ელჩის ჯონ ბასის ქება-დიდება მხოლოდ იმის გამო, რომ ახლახან ამ ხელისუფლების მიმართ რამდენიმე კრიტიკული გამოსვლა ჰქონდა?! მოკლე მეხსიერება არ უნდა გვქონდეს - ბასის 26 მაისის შემდგომი ან მანამდელი გაუმართლებელი პოზიციის დავიწყება არ შეიძლება.

ნინო კვიტაშვილი

ყოველკვირეული გაზეთი "ყველა სიახლე"

(გამოდის ოთხშაბათობით)