რო­გორ "გა­მო­ძებ­ნეს" სა­უ­კუ­ნის წი­ნან­დელ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მტრის შხა­მის­გან მო­სარ­ჩე­ნი წა­მა­ლი

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის ეროვ­ნუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კის ციფ­რუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კის - "ი­ვე­რი­ე­ლის" თვა­ლი­ე­რე­ბი­სას, ამ­ჯე­რად 1912 წლის ქრის­ტეს­­შო­ბას გა­მო­ცე­მულ ჟურ­ნალ "კლდის" მე-14 ნომ­რის ერთ პუბ­ლი­კა­ცი­ას მი­ვაქ­ციე ყუ­რადღე­ბა. სტა­ტი­ის - "კი­დევ ქა­ლებ­ზე" ავ­ტო­რი ქალ­ბა­ტო­ნი ბა­ბო საკ­მა­ოდ აღელ­ვე­ბუ­ლი წერს ქარ­თ­ვე­ლი ქა­ლი­სა და დე­დის როლ­სა და ად­გილ­ზე იმ­ჟა­მინ­დელ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში. რო­გორც ჩანს, რე­დაქ­ცია ყვე­ლა­ფერ­ში არ ეთან­ხ­მე­ბა ქალ­ბა­ტონ ბა­ბოს და სა­კუ­თარ აზრს წე­რი­ლის ბო­ლოს აცხა­დებს. ამი­ტომ ჩვენც არ და­ვარ­ღ­ვევთ თა­ნა­მიმ­დევ­რო­ბას და თავ­და­პირ­ვე­ლად, წე­რი­ლის ავ­ტო­რის გუ­ლის­ტ­კი­ვილს გა­გაც­ნობთ.

ქალ­ბა­ტო­ნი ბა­ბოს წე­რი­ლის და­საწყის­ში­ვე აშ­კა­რაა, რომ მღელ­ვა­რე­ბა მწე­რალ ეკა­ტე­რი­ნე გა­ბაშ­ვი­ლი­სა და სევ­დი­ას (გვა­რი არ არის მოხ­სე­ნი­ე­ბუ­ლი) იმ ქა­ლე­ბი­სად­მი ნათ­ქ­ვამ საყ­ვე­დურს მოჰ­ყ­ვა, "რუ­სუ­ლი ტი­ტი­ნით" თავს რომ იწო­ნე­ბენ. ალ­ბათ აქაც, ისე­ვე, რო­გორც ჩვე­ნი რუბ­რი­კის სხვა პუბ­ლი­კა­ცი­ებ­ში, ბევ­რი რამ გე­ნიშ­ნე­ბათ, ჩვე­ნი ჟურ­ნა­ლის მკითხ­ვე­ლე­ბო, ბევრ სა­გუ­ლის­ხ­მო­საც იპო­ვით და არც პა­რა­ლე­ლე­ბის გავ­ლე­ბა გა­გი­ჭირ­დე­ბათ...

ქალ­ბა­ტო­ნი ბა­ბო წერს: "...წარ­სულ­ში დე­და თა­ვის ად­გილ­ზე იყო და ახ­ლან­დე­ლი დე­დაც, სა­სურ­ვე­ლია, თა­ვის ად­გილ­ზე იყოს. ეს სულ ჭეშ­მა­რი­ტე­ბაა, არა­ვინ უარს არ იტყ­ვის, მხო­ლოდ... რა ავ­ლა­დი­დე­ბაა მარ­თ­ლა ეს, რომ ახ­ლან­დე­ლი ქა­ლე­ბი რუ­სუ­ლის ტი­ტი­ნით თა­ვებს იწო­ნე­ბე­ნო. ამის ლა­პა­რა­კი ძა­ლი­ან ცო­ტაა, სა­ჭი­როა მე­ტი გან­მარ­ტე­ბა, სა­ჭი­როა მე­ტი და­ხატ­ვა იმი­სი, თუ რუ­სუ­ლად რომ ტი­ტინს არ ვეტ­რ­ფო­დეთ, რას უნ­და ვეს­წ­რა­ფო­დეთ; ნუთუ ქარ­თუ­ლად რომ ვი­ტი­ტი­ნოთ, ეს გვე­ყო­ფა?! ვგო­ნებ, სა­ჭი­როა მე­ტი გან­მარ­ტე­ბა, გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა აწ­მ­ყო მდგო­მა­რე­ო­ბი­სა. უნ­და და­ი­ხა­ტოს ის ად­გი­ლი, რო­მელ­ზე­დაც ქა­ლი უნ­და ამაღ­ლ­დეს და თა­ვის ძა­ლას გა­მო­ა­ღე­ბი­ნოს იმ­დე­ნი უნა­რი, რამ­დე­ნის მო­ცე­მაც შე­უძ­ლი­ან მას. რა ენა­ზეც გნე­ბავთ იტი­ტი­ნეთ, რამ­დე­ნი შვი­ლიც გინ­დათ გა­ა­ჩი­ნეთ, ის ამ უნარს ქალს ვერ შეს­ძენს, იმი­ტომ რომ ტი­ტი­ნი არაფ­რის გა­მომ­ღე­ბია..."

ქალ­ბა­ტო­ნი ბა­ბო თა­ვი­სი თა­ნა­მედ­რო­ვე დე­დი­სა და ძვე­ლი პე­რი­ო­დის დე­დის ად­გილს ერ­თ­მა­ნეთს ადა­რებს და ფიქ­რობს, რომ ამ უკა­ნას­კ­ნე­ლის ად­გი­ლი და რო­ლი სრუ­ლი­ად გარ­კ­ვე­უ­ლი იყო იმ­ჟა­მინ­დელ ქარ­თ­ველ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში: "ძვე­ლად მტე­რი ერი­სა შიგ სახ­ლ­ში იყო შე­მოჭ­რი­ლი და გა­ლე­სი­ლი ხმლით ყვე­ლას, კაც­სა და ქალს თავ­ზედ ედ­გა: "ი­წა­მე ის­ლა­მი, დაჰ­გ­მე შე­ნი ღმერ­თი, მი­ი­ღე ჩე­მი ზნე და გახ­დი ჩე­მი მო­ნა­ო", ამას იტყო­და მტე­რი, ხმალს მო­უქ­ნევ­და და ქარ­თ­ველს თავს მოჰ­კ­ვეთ­და". წე­რი­ლის ავ­ტორს მი­აჩ­ნია, რომ ასეთ შემ­თხ­ვე­ვა­ში მხო­ლოდ რეგ­ვე­ნი არ მო­უ­წო­დებ­და თა­ვის შვილს, მა­მას, მე­უღ­ლეს, ხალხს, რომც გავ­წყ­დეთ, მტერს უნ­და მო­ვე­რი­ოთ და სამ­შობ­ლო და თა­ვი­სუფ­ლე­ბა შე­ვი­ნარ­ჩუ­ნო­თო. შემ­დეგ ის კვლავ თა­ვის თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბას უბ­რუნ­დე­ბა და გა­ნაგ­რ­ძობს: "ხო­ლო დღეს, ერის მტე­რი ესე სახ­ლ­ში არ გვი­ზის თა­ვე­ბის საკ­ვე­თად. ამ მტრი­სა­გან შო­რიდ­გან, უხი­ლა­ვად, მი­წის ქვეშ ჩაწყო­ბი­ლია მი­ლე­ბი, ხი­ლუ­ლა­დაც ზო­გან ღა­რე­ბია გა­მო­დე­ბუ­ლი; ამ მი­ლებს და ღა­რებ­ში მო­დის შხა­მი, რო­მე­ლიც ზო­გან მიგ­ვ­ლე­კავს, ზო­გან გვას­ნე­უ­ლებს და გა­დაგ­ვა­რე­ბის გზა­ზედ გვა­ყე­ნებს.

ამის­თა­ნა მტერს ჯერ და­ნახ­ვა უნ­და, მას ცნო­ბა უნ­და, მი­სი და სხვი­სი ცხოვ­რე­ბის შეს­წავ­ლა გვინ­და, შეგ­ნე­ბა; შხა­მის­თ­ვინ წა­მა­ლის გა­მო­ძებ­ნა გვინ­და და ყვე­ლა ამას კი, იცით, რომ ქარ­თუ­ლი ტი­ტი­ნი ვერ არ­გებს!

ამას ძა­ლი­ან სე­რი­ო­ზუ­ლი თვით-შეგ­ნე­ბა უნ­და, გა­ნათ­ლე­ბით და ცოდ­ნით აღ­ჭურ­ვა უნ­და; მა­შინ დე­დო­ბა­საც კარგს გა­უ­წევთ და ერის შვი­ლო­ბა­საც"... აქ კი, ქალ­ბა­ტონ­მა ბა­ბომ თა­ვის თა­ნა­მედ­რო­ვე მა­მა­კა­ცებ­საც გა­დაჰ­კ­რა მათ­რა­ხი: "გვინ­და გა­ნათ­ლე­ბა, გან­ვი­თა­რე­ბა ისე­თი კი არა, რო­გორც ჩვენ მა­მა­კა­ცებს გა­დიპ­ლო­მი­ა­ნე­ბა უნ­დათ ხოლ­მე. არა, ცოდ­ნის შე­ძე­ნა გვინ­და ისე­თი­სა, რო­მელ­მაც უნ­და გვამ­ც­ნოს ჭეშ­მა­რი­ტი შე­ხე­დუ­ლე­ბა ადა­მი­ან­ზე, გვას­წავ­ლოს, რომ დი­ა­დი სიყ­ვა­რუ­ლის და მშვე­ნი­ე­რი სათ­ნო­ე­ბის დამ­თე­სია თა­ვი­სუფ­ლე­ბა, წინ­მ­ს­ვ­ლე­ლო­ბის გზაა ცოდ­ნა, მოქ­მე­დე­ბა და შრო­მა. დი­აღ, დღეს მოს­ჩანს, რომ ქა­ლებს უნ­და წა­რუდ­გი­ნოთ უფ­რო დი­დი და გარ­კ­ვე­უ­ლი მოთხოვ­ნი­ლე­ბა­ნი და ვაგ­რ­ძ­ნო­ბი­ნოთ მთე­ლი მი­სი მო­ვა­ლე­ო­ბა მა­მუ­ლის წი­ნა­შე".

მარ­თა­ლია, "კლდეს" უც­ვ­ლე­ლად და­უ­ბეჭ­დავს ქალ­ბა­ტო­ნი ბა­ბოს წე­რი­ლი, მაგ­რამ, რო­გორც ჩანს, მა­მა­კა­ცე­ბის "გა­მათ­რა­ხე­ბა" ვერ აიტა­ნა და პა­სუ­ხიც და­უბ­რუ­ნა აღელ­ვე­ბულ მან­დი­ლო­სანს: ძველ დრო­შიც რთუ­ლი იყო ცხოვ­რე­ბა, მაგ­რამ ქალს ყო­ველ­თ­ვის სა­პა­ტიო ად­გი­ლი ეკა­ვა... "იქ­ნებ არც ერთ ქვე­ყა­ნა­ში არა ჰქო­ნია მო­პო­ვე­ბუ­ლი ისე­თი თა­ვი­სუფ­ლე­ბა, რო­გორც ჩვენ­ში, მაგ­რამ აქაც ვერ გა­მო­ი­ჩი­ნა უნა­რი მა­მა­კაც­თან გა­თა­ნას­წო­რე­ბი­სა. და თუ წარ­სულ­ში სწო­რე ალ­ღო აარ­თ­ვა სი­ნამ­დ­ვი­ლეს ქარ­თ­ველ­მა ქალ­მა - ეს იქ­ნე­ბა ცხოვ­რე­ბის სი­მარ­ტი­ვის ბრა­ლი იყო, დღეს კი კითხუ­ლობს: მაჩ­ვე­ნეთ ად­გი­ლი... საშ­ვე­ლი გვიჩ­ვე­ნე­თო. ვინ უნ­და აჩ­ვე­ნოს ქალს ეს საშ­ვე­ლი, თუ თი­თონ არ შე­იგ­ნო და თი­თონ არ შე­ე­გუა სი­ნამ­დ­ვი­ლეს? მა­მა­კაც­მა? თუ მტე­რია, გზას რო­გორ გას­წავ­ლით, თუ მე­გო­ბა­რი და თა­ნას­წო­რი, რა­ტომ თი­თონ შენ, დე­და­კა­ცო, არ მოს­ძებ­ნი გზას შენ­სას? ჩვენ, უფ­ლებ­რივ თა­ნას­წო­რო­ბის მომ­ხ­რე­ნი ვართ, მაგ­რამ იმი­ტომ კი არა, რომ გვწამ­დეს დე­და­კა­ცის და მა­მა­კა­ცის ღი­რე­ბუ­ლე­ბის თა­ნას­წო­რო­ბა, არა­მედ იმი­ტომ, რომ ეს გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბა, ერ­თი­სა და იმა­ვე პი­რო­ბებ­ში ჩა­ყე­ნე­ბის დროს - უფ­რო მკა­ფი­ოდ გა­მოჩ­ნ­დე­ბა"...

ასე წა­უყ­რუ­ეს XX სა­უ­კუ­ნის და­საწყი­სის სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში თა­ვი­სუფ­ლე­ბის იდე­ა­სა და ქარ­თ­ვე­ლი ქა­ლის ად­გილს ერთ-ერთ იმ­ჟა­მინ­დელ გა­მო­ცე­მა­ში და გა­დაგ­ვა­რე­ბის გზა­ზე დამ­ყე­ნე­ბელ, ნამ­დ­ვი­ლი მტრის მი­ერ გაყ­ვა­ნილ "მი­ლებ­სა და ღა­რებ­ში გა­მა­ვალ შხამ­ზე" სჯა-ბა­ა­სი სა­კუ­თა­რი პა­ტივ­მოყ­ვა­რე­ო­ბის "მი­ლებ­სა და ღა­რებ­ში" გა­და­ი­ტა­ნეს...

იქ­ნებ ამი­ტო­მა­ცაა, რომ დღე­საც, ჩვენ­და სა­უ­ბე­დუ­როდ, კვლავ არ წყდე­ბა ნა­კა­დი და "ამ მი­ლებს და ღა­რებ­ში მო­დის შხა­მი, რო­მე­ლიც ზო­გან მიგ­ვ­ლე­კავს, ზო­გან გვას­ნე­უ­ლებს და გა­დაგ­ვა­რე­ბის გზა­ზედ გვა­ყე­ნებს"...

ირ­მა ხარ­ში­ლა­ძე

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)