შეამოწმეთ, სწორად ამბობთ თუ არა ცნობილი ფეხბურთელების გვარებს - მსოფლიო ჩემპიონატის დროს საკითხავი

საფეხბურთო ტერმინოლოგია, განსაკუთრებით, ფეხბურთელთა გვარ-სახელები მუდმივად დავისა და კამათის საგანია. კომენტატორები თუ სპორტული ჟურნალისტები მათ სწორად იშვიათად წარმოთქვამენ. თანაც ახლა საფეხბურთო ციებ-ცხელებაა - თითქმის ერთი თვეა, გულშემატკივრები მთელი მსოფლიოდან, მუნდიალს ადევნებენ თვალყურს.

საფეხბურთო ტერმინოლოგიით წელს სახელმწიფო ენის დეპარტამენტი დაინტერესდა, რომელიც წლის დასაწყისში შეიქმნა და სხვადასხვა მიმართულებით საქმიანობს. მისი მთავარი დანიშნულება სახელმწიფო ენის პოპულარიზაციაა, ტერმინოლოგიის, სალიტერატურო ნორმების დადგენა. ამასთან, სხვადასხვა სფეროში არსებული ტერმინების გადახედვა და გარკვეული ნორმების დადგენა. დეპარტამენტმა საფეხბურთო ტერმინოლოგიაზე სპორტული ჟურნალისტების ასოციაციასთანაც დაიწყო თანამშრომლობა. ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატის წინ კი იმუშავეს პროექტზე, რაც, როგორც აღვნიშნეთ, ყოველთვის კამათისა და დავის საგანია - ფეხბურთელების, მწვრთნელებისა და მსაჯების გვარ-სახელების სწორად წარმოთქმა.

ამ თემაზე ნიკო ქელბაქიანი - სახელმიწიფო ენის დეპარტამენტის სამეცნიერო საგანმანათლებლო პროგრამების სამსახურის სპეციალისტი გვესაუბრება:

- მსოფლიო ჩემპიონატის წინ, გადავწყვიტეთ, მოგვემზადებინა 32 გუნდის ფეხბურთელების, მწვრთნელების და მთავარი მსაჯების გვარებისა და სახელების სწორი დაწერილობა. დავიწყეთ არაევროპული ენებიდან - არაბული, სპარსული, იაპონური და ა.შ. რომლებიც წარმოსათქმელად უმეტესად რულია. ფუნდამენტურად ვიმუშავეთ, რომ კომენტატორებისთვის და სპორტული ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც ამ თემაზე წერენ, მასალა გაგვემზადებინა.

- დაკვირვებას არ აწარმოებთ, ამ ჩემპიონატის მანძილზე, სარგებლობენ თუ არა ისინი თქვენი ნაშრომით?

- მონიტორინგს ვაწარმოებთ, ვაკვირდებით არა მარტო კომენტატორებს, სხვადასხვა გამოცემებსაც. ამ ჩემპიონატზე ძირითადად უცნობი, არაბული ქვეყნების, ირანული წარმოშობის გვარები გამოჩნდა, რომლებსაც კომენტატორები გასაკვირად სწორად წარმოთქვამენ, მაგრამ იმას, რასაც შეცდომით არიან შეჩვეულები, ისევე იმეორებენ. შეცდომებია მაგალითად, პორტუგალიურ, ბრაზილიურ სახელებში. როცა ო-თი მთავრდება სახელი, ქართულში უ-ს ითხოვს. ამბობენ, მარსელოს და არა მარსელუს. ასე რომ, რთული საკითხია.

მთავარია, გავითვალისწინოთ არა იმ ქვეყნის ენა, რომლისთვისაც ეს ფეხბურთელი თამაშობს, არამედ, საიდანაც არის ის წარმოშობით და იმ ენაზე დაყრდნობით წარმოვთქვათ გვარ-სახელი. აი, რამდენიმე მაგალითიც:

• ბრაზილიის ნაკრების მწვრთნელს ჰქვია ჩიჩი და არა ტიტე (ევროპულ პორტუგალიურში თიტე ტიტედ წაიკითხებოდა, მაგრამ ბრაზილიურ პორტუგალიურში იკითხება, როგორც ჩიჩი);

• პორტუგალიურ სახელებში ბოლოკიდური ო იკითხება და გადმოდის ქართულში, როგორც „უ“ ხმოვანი, მაგალითად: მარსელუ, კაზიმირუ, კოუტინიუ, ფერნანდინიუ, კრიშტიანუ რონალდუ, კარვალიუ (და არა მარსელო, კაზემირო, კოუტინიო, ფერნანდინიო, კრიშტიანო რონალდო, კარვალიო). ასევე იქნებოდა რონალდუ, რონალდინიუ, რივალდუ და ა.შ.;) პორტუგალიური სახელი ჟოაო ქართულად დაიწერება, როგორც „ჟუან“; გონსალუ გედეში და არა გონსალუ გუედეში;

• იტალიური წარმოშობის არგენტინული სახელები გადმოდის იტალიური ენის ტრანსლიტერაციის წესებით: მაგ. მასკერანო და არა მაჩერანო (ძანეტი და არა სანეტი - თუმცა ძანეტი ამ ჩემპიონატზე არ თამაშობს, რა თქმა უნდა);

• Kevin De Bruyne ჰოლანდიურიდან (ბელგიაში ძირითადად ჰოლანდიურად ან ფრანგულად საუბრობენ) ქართულში გადმოდის, როგორც კევინ დე ბრეინე;

• კატალონიური სახელები ესპანეთის ნაკრებში: ჟერარ პიკე, ჟორდი ალბა;

• დანიურ გვარებში აარდ დაბოლოება იკითხება, როგორც „ორ". დალსგორი და არა დალსგარდი, ვესტერგორი და არა ვესტერგარდი.

• ისლანდიურ ენას აქვს რთული ორთოგრაფია, რომლის გამოც ხშირია შეცდომები. ეს რთული ორთოგრაფია გათვალისწინებულია ისლანდიელი ფეხბურთელების სახელების გადმოცემისას: ლლ გადმოდის, როგორც „ტლ“, ნნ გადმოდის, როგორც „ტნ“. მაგ: ჰატლდოურსონი და არა ჰალდორსონი, ფიტნბოგასონი და არა ფინბოგასონი. ასევე ხშირია შეცდომები ხმოვნების გადმოცემისას. მაგ. საივარსონი და არა საევარსონი;

• პოლონურში: შჩენსნი და არა შჩესნი, იენჯეიჩიკი და არა იეჯეიჩიკი;

• შვეიცარიის ალბანელი ფეხბურთელები: ჯერდან შაჩირი (Xherdan Shaqiri) და არა შაქირი, გრანიტ ჯაკა (Granit Xhaka);

• არაბულ სახელებში (ეგვიპტე, ტუნისი, მაროკო, საუდის არაბეთი) ხშირია შეცდომები „კ“ და „ქ“, „თ“ და „ტ“-ს გარჩევისას - ამ ცხრილში ტრანსლიტერაციის წესი დაცულია. მაგ.: ბენატია და არა ბენათია, ამრაბატი და არა ამრაბათი, მაგრამ თაგნაუთი და არა ტაგნაუტი; ალ-ბურაიქი და არა ალ-ბურაიკი, ექრამი და არა ეკრამი, მაგრამ ალ-მოკაჰვი და არა მოქაჰვი. აქვე: ზიეში და არა ზიეჩი (მაროკო).

• სპარსულ სახელებში ხშირია შეცდომები "ჯ" და „ჟ“ თანხმოვნების გარჩევისას: ყუჩანეჟადი და არა ყუჩანეჯადი, დეჟაგა და არა დეჯაგა, მაგრამ ჯაჰანბახში, ფურალიგანჯი. ასევე სწორია შოჯაი და არა შოჯაეი, რეზაიანი და არა რეზაეიანი (ინგლისური დაწერილობა იწვევს ხოლმე შეცდომას ქართულში shojaey, rezaeian).

როგორც ნიკო ქელბაქიანი ამბობს, სახელმწიფო ენის დეპარტამენტისთვის ამ პროექტზე მუშაობა იყო შემდგომი პროექტებისთვის წინ გადაგმული ნაბიჯი:

"მთავარია, გამოვავლინოთ ხარვეზები და სირთულეები, რაც პროექტებისთვის გამოგვადგება. მხოლოდ კომენტატორებს, ჟურნალისტებს კი არ მოსდით შეცდომა, ბევრი გულშემატკივარიც უშვებს მსგავს შეცდომებს. უბრალოდ, ჟურნალისტებს და კომენტატორებს აქვთ აქტიური შეხება უშუალოდ ამ საქმესთან და ისინი მეტად ჩანან. ამასთან, საკმაოდ დიდი ძალაუფლებაც აქვთ, იმ კუთხით, რომ დაამკვიდრონ სწორი მეტყველება, ფეხბურთის ტერმინოლოგიის განვითარებაში უზარმაზარი წვლილი მათ უნდა შეიტანონ. ამიტომ, კარგი იქნება, ეს ძალაუფლება კომენტატორებმა სწორად გაიაზრონ და გამოიყენონ," - გვეუბნება რესპონდენტი.