"სერგო ზაქარიაძე რომ არა, "დიდ მწვანე ველს" ვერ გავიტანდი"

საქართველოს სახალხო არტისტის, კინორეჟისორ მერაბ კოკოჩაშვილის საუკეთესო ფილმის მოვლენათა ეპიცენტრში "ჩვეულებრივი" ადამიანია თავისი სისუსტეებითა და დიდი ტკივილით, საკუთარი "მე"-ს დამკვიდრების დაუოკებელი სურვილით... გთავაზობთ ინტერვიუს მერაბ კოკოჩაშვილთან, რომელიც ქართულ კინოში, და არამარტო კინოში შექმნილ ვითარებაზე გვესაუბრება.

- კრიტიკოსთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ ქართული კინოს "ოქროს ხანა" ჩავლილია და 1960-80-იანი წლებისგან განსხვავებით, დღეს შედევრები აღარ იქმნება.

- ხელოვნების ყველა სფეროს აქვს  აღზევებისა და შეფერხების პერიოდი. ქართულ კინემატოგრაფში ახლა შეფერხების პერიოდია. ქვეყანაში შეიცვალა პოლიტიკური სისტემა, რამაც ცხადია, ხელოვნების, მათ შორის, კინოხელოვნების მართვისა და წარმოების სისტემა ძირეულად შეცვალა. ძველი დაინგრა, ახლის გამართვას კი დრო სჭირდება. რაც შეეხება წარსულში შექმნილ კინოშედევრებს, საბჭოთა პერიოდში კინო პროპაგანდისტულ იარაღად მიაჩნდათ, თუმცა, ძლიერი იყო იდეოლოგიური წნეხი. და აღმოჩნდა, რომ დიდი წინააღმდეგობა შემოქმედს ძალას მატებს და შემოქმედებით ფანტაზიასაც აღვივებს. გარდა ამისა, იმხანად ქართულ კინემატოგრაფს ხელმძღვანელობდნენ განათლებული და პატრიოტები ადამიანები. ასპარეზზე გამოვედით რეჟისორთა თაობა, რომელმაც ძალზე კარგ უმაღლეს სასწავლებელში - "ვგიკ"-ს, კინემატოგრაფიის საკავშირო ინსტიტუტს ვგულისხმობ - ვისწავლეთ, სადაც საუკეთესოებს, როგორც წესი, ტოვებდნენ, მაგრამ არც ერთი ქართველი იქ არ დავრჩენილვართ.

- არსებობს მოსაზრება, რომ სწორედ იდეოლოგიური წნეხის მოხსნის შემდეგ ქართველმა კინემატოგრაფისტებმა კინოდარბაზებში მაყურებლის მისაზიდად მიმართეს აკრძალულ თემებს: შავი სამყარო, ნარკომანია, პროსტიტუცია...

- ეს არის ყველაზე მარტივი და ზერელე მიდგომა ხელოვნებისადმი, მსოფლიო კინოში ეს ერთხანს აკეთეს და შემდეგ თავი დაანებეს, ცხადია, კინოხელოვნებას ვგულისხმობ და არა კომერციულ ფილმებს. ეს ის საყმაწვილო სენია, რომელიც, რაც შეიძლება მალე უნდა მოიხადოს ახალგაზრდამ. კინოსა და თეატრის უნივერსიტეტში თავის დროზე ასწავლიდნენ ისეთი პედაგოგები, როგორებიც არიან: რეზო ჩხეიძე, თენგიზ აბულაძე, ელდარ შენგელაია, ლანა ღოღობერიძე, გიორგი შენგელაია და მათი მოსწავლეები - გოდერძი ჩოხელი, ნანა ჯორჯაძე, ნანა ჯანელიძე, თემურ ბაბლუანი და სხვები მართლაც  შესანიშნავ ფილმებსაც ქმნიდნენ. დღეს კი, თავისუფალ გარემოში, კინოწარმოების  ახალი მწყობრი სისტემა ჯერჯერობით ვერ შეიქმნა, კინო ხომ დიდი ინფრასტრუქტურაა - წარმოება, დისტრიბუცია, გაქირავება. ის ძვირად ღირებული ხელოვნებაა და სახელმწიფოს მხრიდან ვერ გამოინახა დაფინანსების წყარო, რაც კარგი კინოს გადასაღებად არის საჭირო.

ამასთან, ბოლო 20 წლის განმავლობაში ჩვენ ტექნიკური, ტექნოლოგიური თვალსაზრისით, მსოფლიოს ძალიან ჩამოვრჩით და ახლა სხვა სისტემის ნაწილი უნდა გავხდეთ, სისტემისა, სადაც პროდიუსერი გადამწყვეტ როლს თამაშობს. საქართველო პატარა ქვეყანაა, სადაც სულ რამდენიმე კინოთეატრია, ალბათ, რომელთაგან ნახევარი თუ მუშაობს და განა მოიტანს ეს 5 კინოთეატრი კვლავწარმოებისთვის საჭირო მოგებას? სხვა სივრცეში გასვლაა საჭირო. ამიტომაც დაეწაფა ახალგაზრდა რეჟისორების ნაწილი ე.წ. კომერციულ კინოს: მიადგნენ სექსს, შავ სამყაროს; ეს თემები კი მაშინ არის საინტერესო, როცა ფსიქოლოგიურ სიღრმეებს,  რეჟისორის ინდივიდუალურ ხელწერას ეფუძნება, სხვა შემთხვევაში, ეს არის ფილმი ერთი დღისთვის.

ჩვენში მიიღეს კანონი, რომლის თანახმადაც, სახელმწიფო ვალდებულია მხარდაჭერა აღმოუჩინოს ეროვნულ კინოს. ეს მსოფლიოში კარგად აპრობირებული მეთოდია, ფრანგული კინო სწორედ ასე დადგა ფეხზე და ვფიქრობ, თუ ეს კანონი შესრულდება,  ამაში კი ლომის წილი ხელისუფლებას უნდა მიუძღოდეს, ქართული კინოს აღმავლობა დაიწყება.

- თქვენ ითამაშეთ პაატას როლი ფილმში "გიორგი სააკაძე", ამან განაპირობა თქვენი შემდგომი არჩევანი - გამხდარიყავით კინორეჟისორი?

- პაატას როლის შესრულებისას 6 წლისა ვიყავი, ბრწყინვალე რეჟისორ მიხეილ ჭიაურელთან, ბუმბერაზ მსახიობებთან შეხვედრამ ჩემზე, ცხადია, უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა. მიხაროდა, ცხენზე ჯდომასა და ფარიკაობას რომ მასწავლიდნენ, თუმცა, როცა მითხრეს, პაატას თავი უნდა მოვაჭრათო, ძალიან შემეშინდა. საბოლოოდ კი კინოსამყაროში შესვლა მას შემდეგ გადავწყვიტე, რაც მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ევროპიდან ნადავლად შემოტანილი ბრწყინვალე ფილმები ვნახე.

- როცა თქვენ ასპარეზზე გამოხვედით, ქართულ კინოში დიდი კონკურენცია იყო, ფილმებს იღებდნენ რეზო ჩხეიძე, თენგიზ აბულაძე, ელდარ შენგელაია. თუ იყო თქვენს შორის დაპირისპირებისა და მეტოქეობის ატმოსფერო?

- ელდარ და გიორგი შენგელაიებს ბავშვობიდან ვიცნობდი. როცა სასწავლებლად მოსკოვში, "ვგიკ"-ში ჩავედი, იქ დამხვდა დიდი ჯგუფი ქართველი ახალგაზრდებისა. საერთო საცხოვრებლის ორ ოთახში ერთად ვცხოვრობდით ოთარ იოსელიანი, ელდარ შენგელაია, ბაადურ წულაძე, გიორგი შენგელაია, გენო წულაია და მე, მოგვიანებით ლანა ღოღობერიძე ჩამოვიდა. ჩვენს შორის წინააღმდეგობა არ ყოფილა, ჯანსაღი კონკურენცია კი იყო - ყველას გვინდოდა ჩვენებურად, კარგად გადაგვეღო ფილმი, უკვე გადაღებულ მასალას ერთმანეთს ვუჩვენებდით, ვკამათობდით.

ჩვენი თაობის რეჟისორებისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი პიროვნების თავისუფლების პრობლემა იყო. ამაზეა ოთარ იოსელიანის "გიორგობისთვე", გიორგი შენგელაიას "ალავერდობა", ელდარ შენგელაიას "შერეკილები"...

- სექსის მოჭარბებაზე ვისაუბრეთ და თქვენ ქართულ კინოში ეროტიკული სცენების პიონერი ხართ, ფილმებში "მიხა" და "დიდი მწვანე ველი" არის სცენები, რომელიც საბჭოთა ფილმებისთვის უცხო და მიუღებელი იყო...

- "მიხა" ჩემი სადიპლომო ნამუშევარი უნდა ყოფილიყო, 1958 წელს სცენარი უკვე მზად  მქონდა, მაგრამ ფილმი გააჩერეს და საბოლოოდ, მხოლოდ 5 წლის შემდეგ გადავიღე. "მიხა" არა მხოლოდ მიხასა და ფეფელოს ინტიმური სცენის გამო გახდა მიუღებელი, მიიჩნიეს, რომ ეს არ იყო ეროვნული ნაწარმოები. რაც შეეხება "დიდ მწვანე ველს", სერგო ზაქარიაძე რომ არა, მას ვერ გავიტანდი. თავდაპირველად ფილმი ეკრანზე ორ დღეს იყო, და მხოლოდ 8 წლის შემდეგ ნახა ფართო აუდიტორიამ, როცა გერმანელმა კინომცოდნეებმა წაიღეს ბერლინის ფესტივალზე, სადაც ის ახლა უკვე ნობელიანტმა მწერალმა გიუნტერ გრასმა წარადგინა... სხვათა შორის, დიდხანს ვფიქრობდი, ვის ეთამაშა მთავარი როლები ამ ფილმში... დოდო აბაშიძე ძალზე საინტერესო პიროვნება და თავისი საქმის ოსტატი იყო, მსახიობ ლია კაპანაძისთვის კი ეს პირველი როლია კინოში. მომწონს, როცა ჩემს ფილმებში არტისტები მოულოდნელ, განსხვავებულ ამპლუაში წარმოჩნდებიან ხოლმე, დოდო აბაშიძეს თავდაპირველად გაუჭირდა ეროტიკული სცენის თამაში, შემდეგ კი თანდათან გადალახა ბარიერი, თუმცა ისიც მითხრა: რეჟისორები მტარვალები ხართ, აკი მითხარი, ვნება არ იქნება, მაგრამ ყველაფერიც იყოო...

- ამ ფილმის გადაღებისას დოდო აბაშიძეს და ლია კაპანაძეს უკვე ჰქონდათ რომანი?

- მათი რომანი, სიყვარულის ისტორია "დიდი მწვანე ველის" გადასაღებ მოედანზე დაიწყო, მანამდე ისინი ერთმანეთს არ იცნობდნენ.

- ახლახან გაიმართა თქვენი ფილმის "ღვინის სახლის" პრემიერა, რომელიც ვაზის, ღვინის ფენომენს ეძღვნება.

- დედამიწაზე მცხოვრები 7 მილიარდი ადამიანიდან ყოველდღიურად 1 მილიარდი მაინც სვამს ღვინოს. ვაზი ქართული კულტურის, სულიერების, ეკონომიკის მამოძრავებელი ძალაა, ჩვენი ქვეყანა ღვინის აკვანია და ვინ მოუთხრობდა ამის შესახებ მაყურებელს  ჯემალ ბაღაშვილზე, გივი ბერიკაშვილზე, კახი კავსაძეზე უკეთ?

ქართველმა ხალხმა ეს ადამიანები შეიყვარა ნიჭიერების, წესიერების, კოლორიტის, ტრადიციისადმი ერთგულების გამო, ფილმიც სწორედ ამაზეა.

- კინემატოგრაფისტები ყოველთვის აქტიურად იყავით ჩაბმული ქვეყანაში მიმდინარე საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პროცესებში...

- ზოგიერთი ჩემი კოლეგა, მეგობარი ძალზე აქტიურად იყო ჩართული პოლიტიკაში. ეს 1970-იანი წლებიდან დაიწყო, მე კი არასოდეს ჩავრეულვარ, ეს შემოქმედებაში ხელს შემიშლიდა. არასოდეს ვყოფილვარ პარტიის წევრი, თუმცა საზოგადოებრივი პროცესებისადმი ჩემი დამოკიდებულება არასოდეს დამიმალავს.

- საპარლამენტო არჩევნების მოახლოებასთან ერთად, ქვეყანაში პოლიტიკური მოვლენები სწრაფად იცვლება. როგორია თქვენი აზრი ბიძინა ივანიშვილის გააქტიურებაზე?

- ბიძინა ივანიშვილის ეს ნაბიჯი ძალზე მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ საზოგადოებამ გაიღვიძა, გააქტიურდა და გაუჩნდა ალტერნატიული აზროვნების საშუალება. ვფიქრობ, ცოტა ხანში საბოლოოდ ჩამოყალიბდება ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური მრწამსი. ჩემთვის ასევე მნიშვნელოვანია ის, რომ იგი ბრძოლის კონსტიტუციურ გზას ანიჭებს უპირატესობას.

ნინო კვიტაშვილი

ყოველკვირეული გაზეთი "ყველა სიახლე"

(გამოდის ოთხშაბათობით)